بررسي هيدروپليتيكي حوضه هاي غرب كشور (نمونه: زاب، سيروان و الوند)

Hydropolitical Assessment of the Western Basins in Iran: A Case Study on Zab, Sirvan, and Alvand

در سايه‌ي افزايش رشد مصرف آب، سو مديريت، رشد جمعيت دنيا و افزايش شهرنشيني و همچنين پايين رفتن سطح آب هاي زيرزميني در بيشتر نقاط جهان، كارشناسان معتقدند كه منابع آب در قرن بيست و يكم، يكي از چالش برانگيز ترين صحنه هاي حيات بشريت را رقم خواهدزد. كشور ايران با آن‌كه بنا به موقعيّت جغرافيايي خود در كمربند خشك كره زمين قرار گرفته است، ولي با توجه به ويژگي‌هاي توپوگرافيك خود سالانه حدود هشت ميليارد مترمكعب آب را به خاطر جريان رودهاي مرزي خود به سوي عراق از دست مي‌دهد. بنابراين لازم است كه از اين منبع عظيم طبيعي كه همه ساله از كشور خارج مي‌شود، استفاده‌ي مطلوب به عمل آيد. اما استفاده از اين منابع آب پيامدهايي را از نظر هيدروپليتيك، چه در بعد داخلي و چه در بعد خارجي، در پي خواهد داشت كه اولين نمونه‌ي آن تاثيرگذاري بر نحوه‌ي روابط ايران با عراق است. روابط دو كشور ايران و عراق كه طيّ چندين دهه بر اثر عوامل ژيوپليتيك بحراني بوده است، به نظر مي رسد اين‌بار تحت تاثير مساله‌ي آب قرار گيرد، زيرا عراق كه به دليل اقدامات تركيه در حوضه‌ي رودهاي دجله و فرات با مشكل آب رو به رو شده است، گمان مي رود در برابر پروژه‌هاي انتقال آب مورد نظر ايران در حوضه‌ي رودهاي زاب كوچك، الوند و سيروان واكنش نشان داده و دست به اقدامات بازدارنده بزند. از سوي ديگر موقعيّت جغرافيايي اين حوضه‌ها در غرب كشور كه بيشتر منطبق بر مناطق كرد سني مذهب هستند، مي تواند بر تحريك كردهاي منطقه دامن بزند. پژوهش حاضر با روش توصيفي- تحليلي در پي بررسي هيدروپليتيك اين حوضه‌ها و پيامدهاي آن و ارايه‌ي راهكارهايي درباره‌ي نحوه‌ي اجراي پروژه‌هاي كنترل آب و كاهش هزينه‌هاي سياسي و اجتماعي آنهاست.

Due to increasing consumption of water, mismanagement of water resources, increase in the world’s population, expansion of urban life, and reduction of water resources in most of the regions of the world, experts believe that water and water resources will be considered as one of the basic challenges in human life in future. Iran is geographically located in the arid belt of the earth. However, due to its topographic features, the country loses some 8 billion cubic meters of its water annually due to the flow of several of its rivers towards Iraq. Therefore, we are required to utilize this great natural wealth that is going out of the country annually. However, we should remember that using these resources would be associated with hydro-political consequences, both internally and externally. The first and the most important consequence will affect the relationship between Iran and Iraq. Due to geopolitical issues, the relationship between these two countries has been turbulent during recent decades. Nevertheless, it seems that the Iran-Iraq relationship can be affected by the issue of water. Due to Turkey’s activities in the basin of Tigris and Euphrates Rivers, Iraq is currently faced with problems. Therefore, it is possible that Iraqis react to Iranian water transfer projects in basins of the Little Zab, Alvand, and Sirvan and resort to deterrent initiatives. At the same time, these basins are mostly located in Kurdish regions which are mostly populated by Sunnis and any activity in these basins can provoke Kurds in the region. Through taking advantage of descriptive-analytic methodology, the present research focuses on the hydro-political assessment of these basins and their political consequences. At the same time, the present research endeavors to present proper approaches for reducing political and social costs of the implementation of these projects.