تنوع ژنتيكي صفات زراعي در كلكسيون ژنوتيپ‌هاي بومي گندم نان ايران

Genetic Variability for Agronomy Traits in Bread Wheat Genotype Collection of Iran

در بررسي حاضر 112 لاين خالص گندم نان انتخابي از كلكسيون گندم‌هاي بومي نان موجود در بخش تحقيقات غلات موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر در سال زراعي 88-1387 به صورت آزمايش بدون تكرار مورد بررسي قرار گرفتند. در اين آزمايش بعد از هر 20 ژنوتيپ دو رقم پيشتاز و پيشگام به عنوان شاهد كاشته شدند. هر شماره در دو خط يك متري و در هر خط بذرهاي يك سنبله خالص كاشته شد. ژنوتيپ‌ها در شرايط آبياري درمزرعه آزمايشي موسسه واقع در كرج ارزيابي شدند. در طول دوره رشد صفات زراعي مختلف، عملكرد بيولوژيكي و عملكرد دانه يادداشت شدند. نتايج آزمايش تنوع زيادي را در ژنوتيپ‌هاي گندم بومي نان از نظر اكثر صفات كمي و كيفي نشان داد. تجزيه رگرسيون نشان داد كه در گندم‌هاي نان بومي صفاتي مانند تعداد دانه در سنبله و عملكرد بيولوژيكي اثر مثبت ومعني‌داري بر عملكرد دانه داشته و سهم قابل توجهي از تغييرات عملكرد را تببين مي‌كنند. دسته‌بندي ژنوتيپ‌ها بر اساس تجزيه كلاستر به روش UPGMA ژنوتيپ‌ها را در هشت گروه قرار داد. با توجه به نتايج به دست آمده 22 ژنوتيپ ‌كه نسبت به ژنوتيپ‌هاي ديگر عملكرد دانه بيشتر و برخي خصوصيات زراعي مناسب‌تر داشتند انتخاب شدند. نتايج اين تحقيق نشان داد مواد ژنتيكي موجود در اين كلكسيون‌ منابع ارزشمندي هستند كه علاوه بر داشتن صفات جديد، تنوع سرشاري را براي به‌نژادگران به منظور اصلاح و توليد ارقام گندم فراهم مي‌آورند.

One hundred and twelve local bread wheat genotypes available in the wheat collection of Cereal Research Department, Seed and Plant Improvement Institute (SPII) were evaluated in a non-replicated experiment in research farm of SPII, Karaj, Iran in 2009-2010 cropping season. The genotypes were compared with two bread wheat check cultivars Pishgam and Pishtaz. Each genotype was planted in two rows of one meter long. The checks were repeated between the rows of every 20 genotypes. Descriptive analysis of data showed presence of a vast genetic variability among the genotypes for the quantitative and qualitative traits. Stepwise regression analysis showed that seed number per spike and biological yield had positive and significant effects on yield and remained in the final model with adj.R2~70%. Cluster analysis using UPGMA method grouped the bread wheat genotypes in eight groups. Based on field evaluations and data analysis, 22 genotypes were selected for further evaluation in succeeding years.