پيوندهاي فكري مولانا با بها ولد، افلاطون

Mowlana’s kinship with Baha Valad, Plato, and Plonious

آدمي وارث علوم و معارف نياكان خويش است، اما كم يافت مي‌شود كسي كه دانش مضبوط در ضمير خود آگاه فردي و جمعي را در قالب چند ده هزار بيت سطر آشكار كند و قرن‌ها، عام و خاص را ميهمان و مجذوب انديشه‌هاي الاهي نمايد و سروده‌هاي معنوي خود را صيقل ارواح بخواند. دريافت خاست‌گاه فكري مولانا به همان اندازه دشوار است كه بخواهيم سرچشمه رودي را در اعماق جنگلي انبوه جست‌ و جو كنيم، اما آن چه از ظاهر مثنوي و وراي صورت آن برمي‌آيد مهم‌ترين منبع تغذيه روحاني سراينده آن، قرآن و معارف اسلامي است. برخورداري مولانا از اقبال تلمذ در محضر استاداني چون پدرش، برهان‌الدين محقق ترمذي، شمس‌ تبريزي و افراد نام‌دار و بي‌نام عصر خود و بهره‌مندي از علوم منقول و مكتوب اعصار گذشته، مثنوي را به منشوري كثير الوجوه مانند مي‌كند تا باز تاباننده انديشه‌هاي اسلامي، ايراني، يوناني، هندي و سامي باشد. مقصود اين مقاله يادآوري برخي پيوندهاي فكري مولانا با بها ولد و افلاطون و فلوطين است كه به اجمال با ذكر برخي شباهت‌ها در موضوعات مربوط به خدا ره‌روي، سنخيت، عشق و موطن اوليه بيان شده است.

Man inherits the sciences and mystical intimations of his ancestors, yet rare is found a soul who could reveal the recorded knowledge in his collective unconscious and individual consciousness within tens of thousands of lyric ghazals and attract all people from different walks of life with his theosophic ideas and spiritual compositions. From what is understood by the content of Masnavi, the most important source in composing it is Koran and Islamic mystical intimations. Though Mowlana had a wealth of approaches and manuals to draw upon for his sufi practice, his theosophy and mysticism, one should look directly to his immediate formative influences his father, Baha Valad, his mentor Borhan-al Din Mohaqeq of Termez, and Shams Tabrizi to learn more about how and what he learned and taught. All that makes Masnavi a prism through which different modes of thoughts, Islamic, Persian, Greek, Indian, semitic, etc are reflected. The purpose of this article is to present points of similarity regarding various issues such as God, Salek, compatibility, love, and first abode in Plato, Baha Valad, and Mowlan’s thoughts.