بررسي عناصر نمادين در نگارگري ايران

Symbolic Elements in Persian Painting

بهرغم گسستهاي تاريخي و نفوذ فرهنگهاي بيگانه، تحولات نگارگري ايران از پيوستگي و تداوم نسبي برخوردار بوده است و وجوه اشتراكات صوري و مضموني فراواني در آثار دورههاي مختلف مشاهده ميشود. نمادگرايي به عنوان يكي از ابزارهاي بيان تصويري و انتقال مفاهيم، آثار زيادي از نگارگري ايراني را در صورت و معنا به هم نزديك كرده است. بنابراين، بررسي عناصر نمادين و نمادشناسي در نگارگري ايران، با توجه به جايگاه نمادها و چگونگي كاربرد آنها در دورههاي مختلف قابل ملاحظه است. در اين نوشتار بررسي انواع عناصر نمادين براساس طبقهبندي نمادهاي هندسي، تلفيقي و طبيعي، روند شناخت عميقتري را از عملكرد عناصر و نمادگرايي در آثار نگارگري ايران فراهم ساخته است. عناصر نمادين به عنوان نمايندههايي از مفاهيم والا و دور از دسترس، در نگارگري ايران جلوههاي بارز و چشمگيري دارد و اغلب به صور گوناگون، رشتههاي ارتباطي خود را با واقعيت ملموس حفظ كرده است. هنرمند ايراني در فضايي نمادين به آفرينش ميپردازد؛ بر اين اساس، گاهي به شيوه كاملاً مجرد و انتزاعي، گاه ملهم از واقعيت و گاهي با اغراق در ويژگيهاي واقعي و زماني با تركيب ويژگيهاي مختلف، نقوش خاصي را با عملكردهاي متفاوت به منصه ظهور رسانده است؛ كه در فضاي نگارهها با چيدمانهاي نمادين، پيوند و ارتباط با معناها و مفاهيم نامحسوس را فراهم ساختهاند. در واقع، نگارگر ايراني با بهرهگرفتن از بستر ارزشمند شعر و ادب فارسي و همچنين مفاهيم عميق حكمت ايراني و عرفان اسلامي، نه در پي بازنمايي طبيعت ملموس، بلكه به فرانمايي جلوههاي نمادين پرداخته است. با بررسي طبقهبندي نمادها در اين نوشتار ميتوان به اين نتيجه اذعان داشت كه ابداع و استفاده از عناصر نمادين در دورههاي مختلف نگارگري ايران، صورت مستقلي نداشته بلكه روند تكاملي را در صورت و محتوا طي كرده است.

Developments in the Persian painting enjoy a relative continuity and progression despite historic interruptions and the influence of foreign cultures, and many visual and thematic commonalities are observed in the works of different ages of the Persian painting. Symbolism as one of the tools of visual expression and a representation of concepts has brought many works of the Persian panting together both in terms of form and concept. Therefore, a survey on the symbolic elements and semiotics in the Persian painting is considerable with regards to the status of the symbols and the method of their application in various eras. Evaluation of the various symbolic elements through their categorization into geometrical, composed and natural symbols has prepared the ground for a better and more accurate process of studying the function of the elements, the symbolic setting and symbolism in general in the Persian paintings. The symbolic elements as representations of exalted and remote concepts and have evident and remarkable manifestations which have often maintained their connections with tangible reality. The Persian artist has exposed symbolic paintings with different functions, sometimes through a completely immaterial and abstract method, sometimes inspired by the reality, sometimes by exaggerating the actual characteristics and sometimes by composing different characteristics, which have facilitated the bounds and relations with intangible concepts and meanings in the picture setting by means of symbolic composition. In fact, the Persian painter in various eras uses the valuable background of Persian poem and literature as well as deep concepts of Iranian Wisdom and Islamic Mysticism, not to represent the tangible nature but to express the symbolic significance. Therefore, innovation and application of the symbolic elements in the visual language of the Persian painting in various eras have gone through a complementary process in terms of form and content.