نقد و بررسي ديدگاه نصر حامد ابوزيد درباره چيستي وحي قرآني

A Critique of Nasr Abu-Hamid Abu-Zaydʹʹs View on the Nature of Quranic Revelation

چيستي وحي قرآني يكي از مهم‌ترين موضوعاتي است كه ابوزيد، انديشمند معاصر مصري، ديدگاه‌هايي بحث‌انگيز را درباره آن مطرح كرده است. هدف از اين پژوهش، بررسي و نقد ديدگاه‌هاي مزبور با محور قرار دادن آثار ابوزيد و با شيوه توصيفي و تحليلي است. تاريخمندي قرآن و تعامل آن با واقعيت، هسته مشترك ديدگاه‌هاي ابوزيد درباره چيستي وحي قرآني است. او در نظريه نخستين خود، وحي قرآني را متني بشري و محصول ارتباط زباني خدا و پيامبر دانسته؛ در نظريه دومش، قرآن را از سنخ متن و محصول تجربه ديني پيامبر معرفي كرده و سرانجام در نظريه سوم خود، قرآن را مجموعه‌اي از گفتمان‌ها به شمار آورده است. ادله هسته مشترك ديدگاه ابوزيد با ادله عقلي و حكمت خداوند منافات دارد. ادله اثبات‌كننده ناطق بودن قرآن نيز با ديدگاه نخستين ابوزيد در تنافي است. همچنين تفاوت ماهوي وحي قرآني با تجربه ديني و ناسازگاري محتواي قرآن با نگاه تجربي به وحي از مهم‌ترين اشكال‌‌هاي نظريه دوم و سوم ابوزيدند.

One of the most important issues on which Abu-Zayd, a contemporary Egyptian thinker, presents challenging views is the nature of Quranic revelation. The present paper comments on his views on the nature of Quranic revelation. Therefore, the author criticizes Abu-Zayd views which are presented in his works through a descriptive-analytical method. The historicity of the Quran and its interaction with reality are the common core of Abu-Zaydʹs views about the nature of Quranic revelation. In his first theory, Abu-Zayd considers Quranic revelation as a man-made text and outcome of a verbal communication between God and the Holy Prophet. However, in his second theory, he defines the Quran as a kind of text and product of the Holy Prophetʹs religious experience, and in his third theory, he considers the Qur’an as a set of discourses. The proofs of the common core which Abu-Zayd uses to back his view contradict intellectual proofs and Godʹs wisdom. The contradiction between his first view and those proofs proving the speaking of the Quran and the essential difference between the Quranic revelation and religious experience in addition to the incompatibility between the content of the Quran and experimental view of revelation are among the weaknesses in his second and third views.