بررسي نقش طرح‌هاي توسعه‌ي كالبدي در پراكنده رويي شهري با رويكرد پدافند غير عامل (نمونه‌ي موردي : شهر سنندج)

Investigating the role of physical development plans in urban sprawl through a passive defense approach: The case of Sanandaj City

پراكنده‎رويي امروزه به عنوان يكي از مشكلات شهري در بسياري از كشورها مطرح است. با توجه به ساختارهاي متفاوت و ويژگي‎هاي گوناگون جغرافيايي، اقتصادي، اجتماعي، سياسي و غيره، دلايل پراكنده‎رويي از شهري به شهر ديگر متفاوت است. ايران نيز از اين قاعده مستثني نبوده و اگرچه بسياري از شهرهاي آن طي قرون گذشته گسترش كندي داشته‎اند، ولي با افزايش تمايل مردم به شهرنشيني با پديده‌ي پراكنده‎رويي روبرو بوده‎اند. بر اين اساس، مقاله‌ي حاضر به دنبال پاسخ‌گويي به اين سوالات اساسي است كه چه عوامل و فرايندهايي باعث پراكنده‎رويي در شهر سنندج شده‎اند؟ و نقش طرح‎هاي توسعه‌ي شهري در پراكنده‎رويي شهر سنندج چگونه بوده است؟ براي پاسخ به اين سوالات از روش توصيفي- تحليلي و در چارچوب آن از الگو‎هاي هلدرن و آنتروپي شانون استفاده شده است. نتايج نشان مي‎دهند كه عوامل متعددي چون ارزان بودن زمين در نواحي پيراموني شهرها، اعمال كنترل ضعيف بر توسعه در خارج از محدوده‌ي شهر، انتخاب و برتري يافتن شيوه‌ي زندگي حومه‎اي به ويژه در اثر تنزل كيفي مراكز شهري و افزايش مالكيت اتومبيل و پيشرفت تسهيلات حمل و نقل، قصور بازار در برآورد ارزش كامل فضاهاي باز و هزينه‌ي اجتماعي ازدحام در نواحي پيراموني و به طور خاص جهت گسترش شهر و تمايل به توسعه در افق طرح‌هاي توسعه‌ي شهري، تاثير بزرگي بر شكل گيري و تشديد پراكنده رويي در شهر سنندج داشته‌اند.

Today, sprawl is regarded as one of the serious urban problems in most countries. The problem differs from country to country depending on various geographical, economic, social, and political structures. Iran is not an exception in this regard. Although urbanization in many cities has been rather gradual, the very inclination of most people to prefer living in towns and cities to living in rural areas has brought about the problem of sprawling in urban areas. The present study has attempted to find an answer to the following questions: What factors and processes have been responsible for the phenomenon of sprawling in Sanandaj? What is the role of physical development plans in this respect? To answer these questions, within a descriptive-analytical framework, the hierarchical models of Holdren and Shannon entropy have been employed. Research findings indicate that factors such as the low price of land, the spatial concentration of population, increase in the number of cars owned by people, and poor urban administration on the part of the officials have been most responsible for urban sprawl in the city.