ارزيابي تحمل تنش كم آبي در ارقام كنجد بر اساس شاخص هاي تحمل

Evaluation of Water stress Tolerance in Sesame Varieties Based on Tolerance Indices

به منظور بررسي تحمل خشكي در كنجد و نيز ارزيابي شاخص هاي تحمل تنش، آزمايشي به صورت طرح كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا گرديد. در اين آزمايش آبياري به عنوان عامل اصلي در سه سطح (100، 75 و 50 درصد نياز آبي گياه) و ده رقم كنجد به عنوان عامل فرعي مورد بررسي قرار گرفت. براي محاسبه نياز آبي گياه از نرم افزار CROPWAT (روش پنمن مانتيث) مطابق روش فايو-56 استفاده شد. تجزيه واريانس نشان داد كه بين سطوح تنش و ارقام از نظر عملكرد در سطح احتمال يك درصد اختلاف معني دار وجود دارد، ولي اثر متقابل دو عامل غير معني دار بود. بنابرين، شاخص هاي تحمل بر مبناي عملكرد ارقام در شرايط تنش و بدون تنش محاسبه شد. تجزيه واريانس شاخص ها نشان داد كه ارقام از نظر شاخص هاي ميانگين حسابي (MP)، ميانگين هندسي (GMP)، تحمل به تنش (STI) و ميانگين هارمونيك (HARM) اختلاف معني دار دارند. با در نظر گرفتن همبستگي آنها با عملكرد در شرايط تنش و غير تنش، اين شاخص ها به عنوان بهترين شاخص ها در جداسازي ارقام متحمل انتخاب گرديدند. شاخص هاي تحمل (TOL) و حساسيت به تنش (SSI) در تمايز ارقام نقش زيادي نداشتند. گروه بندي ارقام با روش تجزيه خوشه اي نشان داد كه ارقام كرج 1،IS و اولتان، پرمحصول و متحمل به تنش آبي بوده و ارقام هندي 14 و يلووايت به عنوان حساس ترين ارقام نسبت به تنش آبي بودند. گروه بندي ارقام با ترسيم نمودار سه بعدي براساس عملكرد در شرايط تنش، بدون تنش و شاخص STI و همچنين، تجزيه به مولفه هاي اصلي، نتايج تجزيه خوشه اي را تاييد كرد.

In order to study drought tolerance in sesame varieties and also evaluating stress tolerance indices, an experiment conducted as a split plot based on randomized complete block design with three replications. In this experiment, irrigation as the main factor with three levels (100, 75 and 50 percent of plant water requirement) and ten sesame cultivars as the second factor were studied. In order to calculate the water needs of the sesame, the CROPWAT software (Penman- Monteith method) were used according to FAO-56. Analysis of variance showed significant differences (p?0.01) between stress levels and cultivars in yield but interaction of tow factor were not significant. So, the tolerance indices based on cultivars yield in stress and non stress condition were calculated. Analysis of variance for indices showed significant differences between cultivars in MP, STI, GMP, and HARM. With consideration of correlation between indices and yield under stress and non-stress, these indices were identified as the best indices for isolation and selection of tolerant cultivars. The TOL and SSI indices didn’t have important role in the differentiation of cultivars. Grouping of cultivars using cluster analysis method showed that the Karaj 1, IS and Ultan were water deficit tolerant cultivars with high yield and the Moghan17 and Yellow-white cultivars were sensitive varieties to water deficit stress.