بررسي اجتماعي حضور زنان در قلمدان‌هاي قاجاري در مجموعه ناصر خليلي

Women Figure Illustrations on Persian Qalamdans (pen cases) in Nasser Khalili Collection

در دوره قاجاري، مصوران و چهره‌پردازاني پا به عرصه هنر ايران نهادند و شيوه خاصي را در خلق آثار هنري رقم زدند. در اين دوره بنا به علاقه و پشتيباني بعضي از سلاطين، تابلوهاي نقاشي، كتاب هاي نفيس و قلمدان‌هاي ارزشمندي خلق شد كه همه در نوع خود بي نظير و ممتاز بودند. آثار هنري و تاريخي مربوط به اين دوره را مي‌توان از غني ترين گنجينه ها، خصوصاً در زمينه تصويرگري و نقاشي دانست؛ زيرا با دقت و تامل در آن‌ها مي توان به ويژگي ها و جزييات جالب توجهي در خصوص اوضاع اجتماعي حاكم بر آن دوره پي برد. يكي از گوياترين آثار اين دوره، قلمدان نگاري‌هاي استادانه اي است، كه اكثر آن‌ها در شهرهاي تهران، اصفهان و شيراز به دست استادان قلمدان‌نگار تهيه شده‌اند. بيشترين بخش تصويرپردازي اين قلمدان‌ها، پيكره نگاري‌هاي زنان و در بخشي، متاثر از پيكره‌هاي اروپايي هم دوره قاجار بوده كه بخش اعظمي از آن‌ها اينك در مجموعه ناصر خليلي در لندن جمع‌آوري و نگه‌داري مي‌شوند. با بررسي نگاره هاي اين مجموعه، مي‌توان چنين نتيجه گرفت كه، باورها و اعتقادات اجتماعي، نوع و نگرش زندگي مردم به ويژه زنان، به عنوان بخشي مهم از جامعه روزگار قاجار و تاثيرات فرهنگ غرب كه بازتاب سفرها و بازديدهاي متعدد درباريان، نقاش ها و متمولان قاجاري؛ به خوبي در شيوه و سبك نگارگري و قلمدان نگاري‌هاي اين دوره انعكاس يافته است.

In Persian society, illustrators and skilled portraitists developed a particular method of painting in Qajar era, a period in which artwork and historical treasures can be considered among the best, especially in painting and they reflect the tastes of kings and social circumstances of that time. One of the best works of that time is illustrated pen cases created mainly in Tehran, Shiraz and Isfahan by skilled portraitists. The majority of these illustrations are women’s figure and partly European figures contemporary with Qajar time. A large number of such pen cases are collected and preserved by Nasser Khalili in London. Careful studying of the paintings on pen cases shows the people’s believes and their points of view especially towards women as an important part of society of Qajar era and also the impressions of western culture upon the Iranian community.