ارتباط اضافه وزن و چاقي با برخي مولفه‌هاي شيوه زندگي در دختران دانش‌آموز پايه سوم تا پنجم دبستان منطقه 6 آموزش و پرورش شهر تهران

The relation between overweight and obesity with some lifestyle factors in the 3rd – 5th grade primary schoolgirls in Tehran City 6th district

سابقه و هدف: اضافه وزن و چاقي كودكان به دليل افزايش شيوع، يكي از مشكلات مهم بهداشتي و اجتماعي در سال‌هاي اخير است كه با چاقي بزرگسالي، بيماري‌هاي مزمن فيزيكي و رواني مرتبط است. يكي از عوامل موثر در اضافه وزن و چاقي كودكان، شيوه زندگي آنان است. هدف از اين تحقيق، بررسي ارتباط چاقي و اضافه وزن در دختران دبستاني پايه سوم تا پنجم منطقه 6 آموزش و پرورش شهر تهران با برخي مولفه‌هاي شيوه زندگي بود. مواد و روش‌ها: اين بررسي تحليلي مورد- شاهدي با روش خوشه‌گيري يك مرحله‌اي تصادفي روي 314 دانش‌آموز دختر دبستاني پايه سوم تا پنجم منطقه 6 آموزش و پرورش تهران صورت گرفت. اطلاعات جمع آوري شده شامل اين موارد بود: قد، وزن و محاسبه BMI ، ميزان پول توجيبي دريافتي و مقدار صرف شده براي خريد تنقلات، ساعات بي‌تحركي و تنقلات مصرفي در طي آن، ميزان خواب شبانه‌روز، حذف وعده‌هاي اصلي غذايي، نوع ميان‌ْوعده مصرفي در صورت حذف صبحانه، تعداد و نوع ميانْ‌وعده در روز، نحوه طي كردن فاصله خانه تا مدرسه و اندازه‌گيري ميزان فعاليت بدني. روش‌هاي آماري شامل مجذور كاي(آزمون فيشر)، من ويتني، آزمون تعقيب توكي و رگرسيون لجستيك بود. يافته‌ها‌: از ميان عوامل مورد بررسي، اين عوامل به طور مستقيم با چاقي و اضافه وزن دختران دبستاني مورد بررسي ارتباط داشت: ساعات تماشاي تلويزيون، ويديو، سي‌دي و پرداختن به بازي‌هاي كامپيوتري در ايام هفته و آخر هفته، ميزان پول توجيبي دريافتي و مقداري از آن كه صرف خريد ميانْ‌وعده و تنقلات مي‌شود، تعداد بار و نوع تنقلات مصرفي هنگام فعاليت‌هاي بي تحرك، تعداد بار مصرف ميانْ‌وعده در صبح و عصر، حذف وعده‌هاي اصلي غذايي و نوع ميان‌ْوعده جايگزين صبحانه، ميزان خواب در شبانه‌روز، مدت زمان پياده‌روي جهت طي كردن فاصله خانه تا مدرسه و ميزان فعاليت بدني روزانه، به طور معكوس با اضافه وزن و چاقي در دختران مورد بررسي مرتبط بود. بين تعداد بار مصرف ميانْ‌وعده بعد از شام و ساعات انجام تكاليف و چاقي و اضافه وزن در آنان ارتباطي ديده نشد. نتيجه گيري: چاقي و اضافه وزن در دختران مورد بررسي با برخي مو‌لفه‌هاي شيوه زندگي ارتباط داشت كه از مهم‌ترين آن‌ها مي‌توان به ساعات خواب، صرف تنقلات هنگام تماشاي تلويزيون، سي‌دي و استفاده از كامپيوتر، حذف وعده غذايي صبحانه و شام، ميزان پول توجيبي دريافتي و مقداري از آن كه صرف خريد تنقلات شده اشاره كرد. هر چند كه اين ارتباط ممكن است مستقل نباشد. واژگان كليدي: چاقي، اضافه وزن، دختران دبستاني، ساعات بي‌تحركي، ميانْ‌وعده، طول مدت خواب، وعده‌هاي غذايي

Background and Objective: The increasing trend in recent years of overweight and obesity in children, known to be associated with adult obesity and other physical and mental diseases, makes them one of the most important health and social problems today. Lifestyle is an effective factor in the etiology of child overweight and obesity. The purpose of this study was to examine the relationship of overweight and obesity in primary schoolgirls in the 3rd -5th grades in the 6th district of Tehran with some lifestyle variables. Materials and Methods: This was a case-control study including 314 primary schoolgirls in the 3rd -5th grades, selected by simple cluster-sampling in the 6th district of Tehran. Data were collected on the following variables: body weight, height and body mass index (BMI); pocket money; types of snacks usually consumed and the amount of money spent on them; duration of daily sedentary activities and snack consumption during these activities; sleeping hours; skipping main meals; type of snack taken in case of skipping breakfast; physical activity; and how the girls went to school (i.e., on foot, by bus, etc.). The statistical tests used were Chi-square (or Fisher), Mann Whitney, one-way ANOVA, Turkey’s HSD, and backward stepwise regression. Results: The following variables were positively associated with overweight and obesity in the schoolgirls: media use (such as TV watching, electronic games, computer using) during weekdays and weekends, pocket money and the proportion of it spent on snacks, frequency and kinds of snacks during sedentary activities, meal skipping frequency and the kind of snack substituted for breakfast. Sleep duration, frequency of snacking, daily physical activity, and walking duration (between school and home) were inversely related to overweight and obesity. No associations were found between overweight and obesity on the one hand and after-dinner snack or homework duration on the other hand. Conclusion: Overweight and obesity among the 3rd-5th grade are related to schoolgirls’ lifestyle variables, the most important of which are sleep duration, eating snacks when watching television or working with the computer, skipping breakfast or dinner, and pocket money and the proportion of it spent on snacks. Not all these associations are statistically significant. Keywords: Obesity, Overweight, Schoolgirls, Sedentary behavior, Sleep duration, Snacks, Meals