بررسي منشا و محيط زمين‌ساختي سنگ‌هاي آتشفشاني خاور سهند (جنوب‌خاور تبريز) با استفاده از شواهد ژيوشيميايي

Source and Tectonic Setting East of Sahand (Southeast of Tabriz) Volcanic Rocks Using Geochemical Evidences

در منطقه جنوب خاور تبريز كه بخشي از زون ماگمايي البرز باختري- آذربايجان است، سنگ‌هاي آتشفشاني و آذرآواري سهند گسترش قابل توجهي دارند. سنگ‌هاي آتشفشاني بيشتر از آندزيت ، داسيت ، ريوداسيت و ريوليت تشكيل شده‌اند و سنگ‌هاي آذرآواري بيشتر به‎صورت پهنه‌هاي ايگنيمبريتي ديده مي‌شوند. اين سنگ‌ها غني از عناصر سنگ‎دوست(ليتوفيل) بزرگ‎يون (LILE) و تهي از عناصر با قدرت ميدان بالا (HFSE) هستند. بالا بودن نسبت‌هاي LILE/HFSE و LREE/HREE در نمونه‌ها و شباهت تركيب شيميايي آنها با گدازه‌هايي كه در مناطق شاخص فرورانش تشكيل مي‌شوند، احتمال شكل‌گيري سنگ‌هاي منطقه را در يك محيط فرورانشي تقويت مي‌كند. اما به نظر مي‌رسد فرايند فرورانش، تاثير اندكي در تمركز عناصر Eu ، Nd ، Tb ، Sm ، Hf ، Ta ، Zr و Y در سنگ‌هاي منطقه و در عوض تاثير قابل توجهي در تمركز عناصر U ، Th و تا اندازه‌اي La در نمونه‌ها داشته است. مقادير عناصر سنگ‎دوست بزرگ‌يون (LILE) (Ba , K , Rb , Cs , Sr , Pb) در سنگ‌هاي مورد مطالعه نشان مي‌دهد كه سنگ‌ها در سري كلسيم- قليايي قرار مي‌گيرند و مقايسه شيمي سنگ‌هاي مورد مطالعه با تركيب شيميايي انواع سنگ‌هاي كلسيم- قليايي موجود در دنيا نشان داد كه سنگ‌هاي منطقه بيشترين شباهت را با سنگ‌هاي كلسيم - قليايي Erzurum-Kars تركيه دارند. با توجه به شواهد ژيوشيميايي و صحرايي، محيط زمين‌ساختي اين سنگ‌ها به احتمال متعلق به يك كمان پس از برخورد است كه صعود ماگما و احتمالاً توليد آن، به‌وسيله گسل‌هاي امتدادلغز و زمين‌ساخت كششي همراه با آن كنترل مي‌شود. اين ماگماتيسم پس از برخورد، ممكن است در اثر برخورد پوسته عربستان با ايران مركزي رخ داده باشد.