ساختار صنايع ايران و همبستگي بين متغيرهاي اندازه‎گيري تمركز

Industrial Structure in Iran and the Correlation between Concentration Variables

يكي از مهم‎ترين ابعاد ساختار صنعتي، تمركز صنعتي است. در اين راستا، براي تعيين تمركز در صنايع ايران از سال 79 تا 84، از شاخص نسبت تمركز پنج بنگاهي بر حسب متغيرهاي ارزش فروش، توليد، ارزش افزوده و اشتغال استفاده شده است. يافته‎هاي تحقيق حاكي از همبستگي بسيار بالا در ميان نسبت تمركز فروش، اشتغال، ارزش افزوده و ارزش توليد بوده است: همبستگي بين نسبت تمركز فروش و توليد، حدود 0.9983، فروش با ارزش افزوده 0.9611، توليد و ارزش افزوده حدود 0.9617 به‎دست آمده است. با توجه به نتايج حاصل و در صورت دسترسي به داده‎ها، استفاده از نسبت تمركز ارزش افزوده ترجيح داده مي‎شود. با وجود كاهش تمركز صنعتي، تمركز در بيش‎تر صنايع، بالا بوده است و صنايع ايران در سال 1384 هم‎چنان ساختار انحصاري داشته‎اند. اين در حالي است كه بر اساس متغير اشتغال، به نظر مي‎رسد بيش‎تر صنايع به‎صورت رقابتي اداره مي‎شوند. در بيش‎تر سال‎هاي مورد بررسي، صنايع «توليد محصولات از توتون و تنباكو ـ سيگار» و صنعت «بازيافت ضايعات و خرده‎هاي فلزي و غيرفلزي»، «صنايع توليد زغال كك، پالايشگاه‎هاي نفت و سوخت‎هاي هسته‎اي» و «توليد وسايل نقليه‎ي موتوري و تريلر و نيم تريلر» داراي نسبت تمركز بالاي 70 درصد بوده‎اند، اين در حالي است كه صنعت منسوجات، غيرمتمركزترين صنعت بر حسب هر چهار متغير (فروش، توليد، اشتغال و ارزش افزوده) بوده است. طبقه بنديJEL:C46, L11

One of the most important dimention of the industrial structure is the concentration. In order to determine concentration in Iranian industries from 2000 to 2005, the 5-firm concentration ratio is used in terms of sale value, production, value added and employment variables. The results indicate high correlation among concentration ratios in terms of sale, employment, value added and production value: the correlation between sale concentration ratio and that of production has been about 0.9983, sale and value added 0.9611, and between production and value added about 0.9617. Concerning the results, and avalilability of the data, application of the value added concentration ratio is preferred. Despite reduction in industrial concentration, the concentration in most of industries in Iran has been high and display monopolistic structure. Although this is the case in terms of value added concentration ratio, using employment CR reflect that most industries are run in a state of competition. In most of the years durig research period, manufacture of tobacco products, recycling, manufacture of coke, refined petroleum products and nuclear fuel, and manufacture of motor vehicles, trailers and semi-trailers have had concentration ratio of over 70 percent. This has been the case while Texciles industry has been less concentrated industry in terms of all four variables (sale, production, employment and value added). JEL Classification: C46, L11