ارزيابي تنوع ژنتيكي و گروه‌بندي ژنوتيپ‌هاي نخود (Cicerarietinum L.) كابلي تحت شرايط تنش خشكي انتهاي فصل

Evaluation of Genetic Diversity and Classification of Kabuli Chickpea Genotypes in late Season Drought Stress

به منظور ارزيابي تنوع ژنتيكي و تعيين روابط ژنتيكي ژنوتيپ‌هاي نخود كابلي تحت شرايط تنش خشكي انتهاي فصل، آزمايشي در قالب طرح لاتيس ساده (8×8) در مزرعه تحقيقاتي پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه تهران در سال زراعي 89- 1388 اجرا گرديد. براساس تجزيه به عامل‌ها در شرايط تنش خشكي، به طور كلي 4 عامل انتخاب شدند كه جمعاً 81 درصد از كل تغييرات داده‌ها را توجيه كردند. عامل اول و دوم حدود 64 درصد از تغييرات را توجيه كرده و شامل صفات تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف‌هاي پر، وزن دانه با غلاف، عملكرد بيولوژيك، عملكرد دانه در بوته، ارتفاع بوته، تعداد شاخه‌هاي اصلي، عرض شاخه، وزن 100 دانه، طول و عرض غلاف‌ و عرض دانه بودند. بنابراين اين دو عامل را مي‌توان به عنوان عامل‌هاي عملكرد و اجزاي عملكرد معرفي كرد و ژنوتيپ‌هاي 2، 12، 22، 23، 36، 109، 120، 139، 187، 308، 335، 357، 375، 534، 563 و 629 به همراه ژنوتيپ‌هاي شاهد جم (998) و كوروش (999) كه داراي عامل اول و دوم مثبت و بالاتري بودند، به عنوان ژنوتيپ‌هاي برتر با عملكرد بالا تحت شرايط تنش خشكي انتهاي فصل معرفي شدند. با توجه به نتايج تجزيه خوشه‌اي براساس صفات مورفولوژيكي، ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي در 4 گروه دسته‌بندي شدند. ژنوتيپ‌هاي گروه سوم و چهارم از نظر اكثر صفات زراعي مورد بررسي و عملكرد، ميانگين بالاتري را در ميان ساير گروه‌ها و همچنين ميانگين كل ژنوتيپ‌ها داشتند كه اكثر ژنوتيپ‌هاي قرار گرفته در اين گروه‌ها ژنوتيپ‌هاي انتخاب شده براساس تجزيه نمودار پراكنش باي‌پلات مي‌باشند. بنابراين با توجه به نتايج تجزيه خوشه‌اي مي‌توان از تلاقي ژنوتيپ‌هاي گروه سوم و چهارم و ژنوتيپ‌هاي شاهد جم و كوروش براي توليد هيبريدهاي زودرس با عملكرد بالا اقدام نمود.

In order to evaluate genetic diversity and determine genetic relationship of 64 Kabuli chickpea genotypes under late season drought stress, an experimental design was carried out in a simple lattice design (8×8) in 2011 on the research field of college of Agriculture and natural resource of Tehran University. Based on factor analysis, four factors were selected that in total 81 percent of the total variation was explained. The first and second factors were explained 64 percent of variation that including yield and yield component traits. Therefor these two factor used to identify genotypes with high yield and yield components and genotypes 2, 12, 22, 23, 36, 109, 120, 139, 187, 308, 335, 345, 357, 375, 474, 534, 563 and 629 with two control genotypes Jam (998) and korosh (999) were selected as high yield and component yield genotypes. According to the result of cluster analysis based on morphological traits, the genotypes were classified in 4 clusters. The genotypes of third and fourth cluster in most of agronomic traits and grain yield per plant had high average in compare with other clusters and genotype average. According to result of cluster analysis, we can use third and fourth cluster genotypes and two control genotypes (jam and korosh) for produce hybrids with early maturity and high yield.