نقش و كاركرد كتاب‌هاي تعليمات اجتماعي پنجم دبستان و سوم راهنمايي در شكل گيري هويت ملي

The Role and Function of the Fifth-Grade Elementary and Third-Grade Guidance School Social Studies Textbooks in National Identity Formation

نهادآموزش و پرورش، عامل رسمي انتقال فرهنگ و دا نش به نسل جوان و تضمين كننده‌ي بقا و ثبات جامعه است. بنابراين، توجه كارشناسانه در انتخاب محتواي درسي و پيام‌هاي آنها، مي‌تواند به صحت و سلامت فرآيند شكل دهي هويت ملي و همچنين رشد آن در دانش آموزان كمك نمايد. به همين دليل، مساله‌ي كلي پژوهش حاضر عبارت است از؛ چگونگي پرداختن كتب تعليمات اجتماعي پنجم دبستان و سوم راهنمايي، به عنوان مقاطع پاياني دو دوره‌ي تحصيلي، به مقوله‌ي هويت ملي و نيز شناسايي كاستي‌ها و آسيب پذيري‌هاي هر كدام از آنها در متون درسي. در انجام اين پژوهش و پاسخ به مساله تحقيق، از روش تحليل محتوا استفاده شده است. در اين پژوهش، ده مقوله در مورد با هويت ملي شناسايي شدند. اين مقوله‌ها عبارتند از: بعد ديني، سياسي، ارزش‌ها و هنجارهاي ملي، ميراث فرهنگي، اسطوره‌هاي ملي، نمادهاي ملي، ويژگي‌هاي جغرافيايي، خرده فرهنگ‌هاي قومي، افتخارات ملي و تجدد. در مجموع يافته‌هاي به دست آمده از اين پژوهش دلالت بر آن دارد، كه در كتب نامبرده، به مقوله‌هاي ديني وسياسي به عنوان ركن اسلاميت مربوط به پديده‌ي هويت ملي در حد نسبتاً مناسبي پرداخته شده است. اين در حالي است، كه برخي ديگر از ابعاد هويت ملي مربوط به اركان ايرانيت و تجدد به شدت مورد غفلت قرار گرفته اند. ابعاد مذكور عبارتند از: ارزش‌ها وهنجارهاي ملي، اسطوره‌هاي ملي، خرده فرهنگهاي قومي، نمادهاي ملي و تجدد. با توجه به يافته‌هاي به دست آمده، بازنگري در اهداف و محتواي برنامه‌هاي درسي مقاطع دبستان و راهنمايي با تاكيد بر پرورش هويت ملي (اسلامي- ايراني و تجدد) پيشنهاد مي‌گردد.

Educational system is a primary means of cultural transfer. School textbooks, therefore, contribute to the formation of national identity in students. The main question for this study, accordingly, was how fifth-grade elementary and third-grade guidance school textbooks of Social Studies represent national identity in Iranian educational system. Methodologically, content analysis informs this study. The analysis of their content reveals the deficiencies of these textbooks in their representation of national identity. The results convey that religious and political aspects of national identity are most prominently represented in these textbooks. Meanwhile, national values and norms, ethnicities and subcultures, national symbols as well as modernity are underrepresented or entirely ignored. Thus, it is strongly suggested that the representation of national identity should be revised in Social Studies textbooks.