تفاسير ارايه شده از ديدگاه ابن‌سينا در خصوص شناخت انسان از وحدت و كثرت

Proposed Commetaries of Ibn Sina’s View on Man’s Understanding of Unity and Plurality

از نظر ابن‌سينا كثرت نزد تخيل انسان‏ها و وحدت نزد عقل انسان‏ها اعرف است. اين ديدگاه اين‌گونه مورد اشكال قرار گرفت كه اگر وحدت و كثرت به عنوان دو مفهوم كلي در نظر گرفته شوند، در عقل حضور دارند و اگر به عنوان آن‌چه در محسوسات حاصل‌اند ملاحظه گردند، در تخيل حضور دارند؛ از اين رو تخصيص اعرفيت هر يك از آن‌ها به يكي از دو قوه خيال و عقل وجهي ندارد. با توجه به جايگاه والاي علمي ابن‌سينا و دقت او در طرح مباحث، انديشمندان بعدي به توضيح ديدگاه ابن‌سينا و دفع اين اشكال پرداختند. نخستين كسي كه به اين اشكال پاسخ داد ميرشريف جرجاني در شرح كتاب مواقف است. پاسخ جرجاني مورد مخالفت قوشچي در شرح جديد تجريد قرار گرفت. دواني و دشتكي و ديگران نيز در پي تحليل ديدگاه ابن‏سينا و پاسخ به اشكال قوشچي برآمدند. فياض لاهيجي هم از جمله كساني است كه در توضيح ديدگاه ابن‌سينا ديدگاه جديدي ارايه كرد. نتيجه اين نزاع علمي پيدايش چهار ملاك براي توضيح اعرفيت وحدت براي عقل و اعرفيت كثرت براي خيال، در مقام فهم عبارت ابن‌سينا است. به نظر مي‌رسد كه نظريه ملاصدرا در توضيح ديدگاه ابن‌سينا، فهم صحيح‏تري از عبارت ابن‌سينا را ارايه مي‌كند.