تاثير عوامل فيزيوگرافي و ادافيك بر برخي ويژگي هاي كمي و كيفي درختان اُرس (مطالعه موردي: منطقه لاين- خراسان)

Impact of some physiographic and edaphic factors on quantitative and qualitative characteristics of Juniper forest (Case study: Layen region –Khorasan)

به منظور بررسي اثر مشخصه هاي محيطي شيب، جهت دامنه، ارتفاع از سطح دريا و شكل زمين بر وضعيت كمي و كيفي توده‌هاي جنگلي اُرس در دامنه‌هاي هزارمسجد واقع در شمال خراسان رضوي، نقشه‌هاي اين مشخصه ها تهيه و پس از تلفيق آنها، واحد‌هاي همگن مشخص شد. از روش استراتيفيكاسيون (مونه بندي) براي نمونه‌برداري استفاده شد. در هر واحد همگن، سه قطعه نمونه دايره‌اي به مساحت 1000 متر مربع برداشت شد. در هر قطعه نمونه، پس از برداشت نمونه اي از خاك سطحي و اندازه‌گيري خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك، نتايج با استفاده از تحليل چندمتغيره PCA تجزيه وتحليل شد. در هر قطعه نمونه، مشخصه‌هاي تعداد، رويه زميني، ضريب قدكشيدگي، متوسط قطر برابرسينه، متوسط قطر تاج، درصد تاج پوشش، مقدار زادآوري، درصد درختان سالم و شاداب و درصد درختان آفت زده تعيين شد. نتايج نشان داد كه ارتفاع از سطح دريا بر مشخصه‌هاي تعداد در هكتار، رويه زميني، ضريب قدكشيدگي، سطح تاج پوشش و زادآوري و درصد درختان با شادابي متوسط پايه هاي اُرس تاثير دارد. عامل شيب بر مشخصه هاي متوسط قطر برابرسينه، رويه زميني در هكتار، ميانگين قطر تاج، ميانگين ارتفاع، درصد درختان با شادابي متوسط و نيز درصد درختان آفت زده اُرس تاثيرگذار است. جهت جغرافيايي بر مشخصه‌هاي ميانگين قطر برابرسينه، ارتفاع، ضريب قدكشيدگي، متوسط قطر تاج، درصد درختان شاداب و درصد درختان آفت‌زده موثر است. شكل زمين با مشخصه‌هاي ارتفاع كل، ضريب قدكشيدگي، متوسط قطر تاج و درصد درختان شاداب ارتباط معني‌داري دارد. بر اساس نتايج تحليل PCAمي‌توان گفت فسفر، رس، pH و لاي، بيشترين تاثير؛ و درصد رطوبت اشباع كمترين تاثير را بر اُرس دارد.

In order to investigate the effect of environmental factors including slope, aspect and elevation on quantitative and qualitative characteristics of Juniperus excelsa subsp. polycarpus, Juniper stands were selected in Hezar Masjed mountains in northern Khorasan Razavi province, north-east of Iran. Maps of slope, aspect, elevation and landform were used and combined together to prepare homogenous polygons of land units. The stratified sampling was performed and three sample plots, each 1000 m2, were laid out in the land units. One sample from surface soil was taken in each plot in order to study the physico-chemical properties. Soil data were analyzed with Principle Component Analysis (PCA). Some parameters including number of trees, diameter at breast height, total height, crown diameter, crown cover, tress health and vigority and proportion of trees damaged by pest were measured. The results showed that elevation has significant effect on number of trees per plot, basal area per plot, and slenderness ratio, and mean crown diameter, number of regeneration per plot and treeʹs health. Slope gradient showed significant effect on some parameters including mean diameter at breast height, basal area in per plot mean crown diameter, total height and treeʹs health. The geographic aspect showed significant relationship with some parameters such as mean diameter at breast height, total height, slenderness ratio, mean crown diameter, crown cover, treeʹs health and proportion of trees damaged by pest. Landform had significant effect on total height, slenderness ratio, mean crown diameter and treeʹs health. Principle Component Analysis (PCA) showed that Phosphorus, clay, silts and pH are the most important factors on distribution of Juniperus excelsa subsp. polycarpus trees and moisture saturation had the least effect on this species.