كارآيي زراعي نيتروژن در تناوب‌هاي زراعي دو گانه گندم تحت تاثير كود نيتروژنه و برگشت بقاياي محصول

Nitrogen Agronomic Efficiency in Wheat-Based Double Cropping Systems under Different Rate of Nitrogen and Return of Crop Residue

به منظور تعيين مناسب ترين تناوب دو گانه گندم از نظر كارآيي زراعي نيتروژن، آزمايشي در طي سال هاي زراعي 87- 1385 در شرايط اقليم سرد خراسان انجام شد. اين آزمايش به صورت كرت هاي دو بار خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار به اجرا در آمد. تناوب زراعي به عنوان عامل اصلي در پنج سطح (1- گندم : گندم 2- سيب زميني : گندم 3- ذرت سيلويي : گندم 4- شبدر برسيم : گندم 5- چغندر قند : گندم) و كود نيتروژنه براي تمامي گياهان پيش كاشت گندم به عنوان عامل فرعي در چهار سطح (1- بدون مصرف نيتروژن 2- مصرف نيتروژن 50% كمتر از توصيه كودي 3- مصرف نيتروژن به ميزان توصيه كودي4- مصرف نيتروژن 50% بيشتر از توصيه كودي) و برگشت بقاياي محصول پيش كاشت گندم به خاك به عنوان عامل فرعي فرعي با دو سطح (1- بدون برگشت بقاياي گياهي2- برگشت 50% بقاياي به جا مانده از محصول پيش كاشت) در نظر گرفته شد. نتايج نشان داد كه تناوب زراعي و ميزان نيتروژن مصرفي تاثير معني داري بر عملكرد كل، جذب كل نيتروژن، كارآيي زراعي، كارآيي فيزيولوژيكي، كارآيي بازيافت و شاخص برداشت نيتروژن داشت. در تناوب ذرت : گندم بيشترين كارآيي زراعي، كارآيي فيزيولوژيك كارآيي بازيافت و شاخص برداشت نيتروژن مشاهده شد در حالي كه تناوب چغندرقند : گندم كمترين كارآيي زراعي، كارآيي فيزيولوژيك و شاخص برداشت نيتروژن را نشان داد. علت برتري تناوب ذرت : گندم نسبت به ساير تناوب ها، افزايش كارآيي فيزيولوژيك نيتروژن در اين تناوب بود. افزايش مصرف نيتروژن منجر به كاهش كارآيي زراعي، كارآيي فيزيولوژيك و كارآيي بازيافت نيتروژن شد. برگشت بقاياي محصول پيش كاشت گندم تاثير معني داري بر كارآيي زراعي و كارآيي بازيافت نيتروژن نداشت اما كارآيي فيزيولوژيك نيتروژن را اندكي كاهش داد.

This study was conducted under cold temperate climate condition in Khorasan during 2006-2008 growing seasons to determine the suitable wheat-based double cropping systems for increase nitrogen agronomic efficiency. A randomized complete block design in split-split plot arrangement with three replicates was used. Main plots were crop rotation with five different rotations including wheat:wheat, potato:wheat, silage corn:wheat, clover:wheat and sugar beet:wheat. Sub plots were N fertilizer rates in preceding crop including no N (Control), 50% lower than recommended N rate, recommended N rate and 50% more than recommended N rate. The sub-sub plots were preceding crop residue return with two levels including no residue return (Control) and 50% return of crop residue. Results showed that total yield, total N uptake, nitrogen agronomic efficiency, nitrogen physiological efficiency, nitrogen recovery efficiency and nitrogen harvest index were significantly affected by crop rotation and N fertilizer rates. Corn:wheat rotation recorded the highest NAE, NPE, NRE and NHI While the lowest NAE, NPE and NHI were found for sugar beet:wheat rotation. The highly NAE in the corn: wheat rotation is due to the higher NPE in this rotation. NAE, NPE and NRE in crop all rotations reduced with increasing N fertilizer rate. Return of crop residue had no significant effect on NAE and NRE, while decreased NPE and NHI.