تحليل ديناميكي سامانه هاي سوداني و رخداد بارش هاي سنگين در جنوب غرب ايران

Dynamic analysis of Sudan low-pressure systems and torrents in southwest of Iran

سامانه سوداني، به كم فشارهاي حرارتي اطلاق مي گردد كه محل تكوين آنها مناطق اطراف درياي سرخ بوده و خطوط كم فشار آنها جنوب درياي سرخ، سودان و اتيوپي را در بر گرفته و در ادامه مسيرشان از جنوب غرب ايران عبور كرده و سبب بارش هاي شديد مي شوند. ويژگي مشترك همه اين سامانه هاي بارانزا، كم فشارهاي سطح زمين يا كم ارتفاع هاي سطوح بالاست. براي مطالعه ديناميكي و بررسي مكانيسم رخداد بارش هاي سيل آساي ناشي از سامانه سوداني در جنوب غرب ايران، از داده هاي JRA25 استفاده شد. داده ها براي 11 توفان انتخاب و كميتهاي ديناميكي تاوايي نسبي و مطلق، تاوايي پتانسيل، فرارفت تاوايي، همگرايي و واگرايي، سرعت قايم در سيستم ارتفاعي و كميتهاي ترموديناميكي نم ويژه، همگرايي نم ويژه، دماي پتانسيل، دماي پتانسيل معادل و دماي پتانسيل تر، در محيط فورترن تعريف شدند. بررسي ها نشان مي دهند كه در توفان هاي منتخب، دو مركز بيشينه تاوايي نسبي تراز مياني، يكي در شرق درياي مديترانه و ديگري در غرب درياي سرخ، روي كشور سودان شكل گرفته اند. زبانه بيشينه مستقر بر روي درياي سرخ همراه با پيشروي شرق سوي ناوه، به صورت نوار باريكي به ايران كشيده شده و مقادير تاوايي نسبي بتدريج در جنوب غرب ايران افزايش يافته است. بررسي كميت هاي همگرايي و واگرايي هم انطباق زماني و جابجايي اين كميت ها را در سطوح زيرين، با ناوه تراز مياني بخوبي آشكار مي سازد. همراهي جريان باد با هسته هاي بيشينه نم ويژه مستقر در درياي سرخ، هم رطوبت لازم براي توفان ها را تامين نموده تا با فراهم بودن عوامل ديناميك و رطوبت لازم، بارش هاي فراگير در منطقه نازل شوند.

Dynamic analysis of Sudan low-pressure systems and torrents in southwest of Iran Hossein mohammadi: Professor, Faculty of Geography, Tehran University Ebrahim Fattahi: Assistant Professor of Climatologically Research Institute, Mashhad Ali akbar shamsi pour: Assistant Professor, Faculty of Geography, Tehran University Mehri akbari: PhD Student, climatology, Tehran University Abstract Sudan Systems are low-pressure systems which originate from the Red Sea and their low-pressure isoheights are detectable around south of the Red Sea, Sudan and Ethiopia. The system, in cold seasons passes Ethiopia, Sudan and Red Sea and reaches to west of Iran and results in severe rainfalls in northwest, west and southwest of Iran. In all these synoptic-dynamic systems, low-pressure isobars or low isoheights are considerable. 11 severe storms which happened in southwest of Iran (1998-2008) are selected and using Japanese ReAnalysises data (JRA25), anomalies of dynamic and thermodynamic indices, 2 days prior to the start of storm and during stormy days have been analyzed. The selected indices in this research are relative vorticity, convergence and divergence, vorticity advection, specific humidity and moisture advection. According to the results of this research and analyzing 6-hourly recorded rainfall amounts, it is understood that in the reference events, before the start of the storm, geopotential height values in the under-studied region decrease and at the time of maximum rainfalls, the geopotential height reaches its lowest values and by end of the storm, the values start increasing.; whereas parameters which are related to convergence and vertical movements, such as relative vorticity, moisture advection, convergence of moisture and specific humidity amounts correspond to the same trend of rainfall from the beginning to the end. Key words: Torrents, low-pressure Sudan System, Dynamic, vorticity and advection.