بررسي شاخص‌هاي تحمل به خشكي در هيبريدهاي جديد ذرت دانه اي Zea maize L.) )

The Response of Grain Corn Genotypes to Drought and Determination of Drought Tolerance Indices

كمبود آب از مهمترين عوامل محدود كننده توليد محصولات كشاورزي در مناطق خشك و نيمه خشك دنيا از جمله ايران است. بمنظور مطالعه اثر تنش خشكي برخصوصيات مورفولوژيك، عملكرد و اجزاي عملكرد 34 رقم ذرت هيبريد، آزمايشي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار تحت شرايط تنش خشكي (80 درصد تخليه مجاز رطوبتي از خاك) و آبياري در شرايط بدون تنش (50 درصد تخليه مجاز رطوبتي از خاك) در مركز تحقيقات كشاورزي ومنابع طبيعي خراسان رضوي اجرا گرديد. نتايج تجزيه واريانس صفات مورد بررسي نشان داد كه تحت هر دو شرايط آبياري در شرايط بدون تنش و تنش خشكي بين هيبريدها از نظر كليه صفات مورد مطالعه اختلاف بسيارمعني داري در سطح احتمال1% وجود دارد. در شرايط آبياري بدون تنش هيبريد تجاري سينگل كراس500 و در شرايط تنش خشكي هيبريد شماره 11 از بيشترين مقدار عملكرد دانه (به ترتيب 79/13 و 69/5 تن در هكتار) برخوردار بودند. بر اساس عملكرد دانه هيبريد‌هاي مورد بررسي در شرايط بدون تنش رطوبتي و تنش رطوبتي، شاخص‌هاي تحمل به خشكي، شاخص حساسيت، شاخص تحمل، ميانگين محصول دهي، ميانگين هندسي محصول دهي، ميانگين هارمونيك و همچنين شاخص جديد ميانگين طلايي عملكرد دانه برآورد شد. نتايج آزمايش نشان داد كه از بين شاخص‌هاي تحمل به خشكي بهترين شاخص براي ذرت شاخص‌هاي MP و GMP و STI و MHAR مي باشد. و از بين هيبريدهاي مورد مطالعه، تركيب‌هاي اميد بخش شماره 11 و 12 و هيبريد تجاري سينگل كراس 250 بيشترين تحمل به خشكي را در شرايط آب و هوايي مشهد از خود نشان دادند. توزيع هيبريدها در فضاي باي پلات گابريل وجود تنوع ژنتيكي بين ژنوتيپ ها نسبت به تنش خشكي را نشان داد. تجزيه كلاستر براساس شاخص‌هاي تحمل به خشكي، هيبريدها را در سه كلاستر جداگانه قرار داد طوري كه هيبريدهاي متحمل به خشكي در كلاس مشتركي قرار گرفتند.

Water deficit is one of the most common constraints to crop productivity in the world and Iran. In order to study effect of drought stress on morphologic traits, yield and yield components of 34 hybrids of corn, an experiment was carried out based of complete randomized block design with three replication under F.C. irrigation and drought stress in Khorasan Razavi Agricultural Research and Natural Resources Institute mashhad,Iran on 2010. Results of analysis of variance showed that in both conditions there are significant different between all hybrids for all traits. In this experiment drought tolerance indices as TOL, MP, GMP, SSI, STI, HARM and also Golden Mean (new index) were calculated. Results of hybrid means comparison showed that in F.C. Irrigation condition S.C500 hybrid and in stress condition N.11 hybrid was better than others in yield trait (13/79 and 5/69, respectively). It seems that Harm, STI, MP and GMP indices have a similar ability to separate drought sensitive and tolerant genotypes. According to cluster analysis (UPGMA method) based on stress tolerance and susceptibility indices and grain yield in both F.C. and stress conditions, hybrids were classified in three groups with low intra- and high extra-group similarities. In conclusion, it can be suggested that H11 and SC250 hybrids should be recommended in Mashhad Plain.