تــوبه از ديدگاه عطـــار

Attarʹʹs Especial Views in Mystic

عطار، عارف نام آور و شاعر بزرگ عرصه ادب فارسي است . او علاوه بر آنكه آثار گران‌سنگي به فرهنگ و ادب ايران عرضه كرده، ديدگاه‌هاي خاصي نيز در برخي مسايل عرفاني ارايه نموده است. او وعظ و تحقيق را با درد و سوز آميخته و جذبات روحاني را با الفاظ لطيف بيان كرده است. در سير تصوف و عرفان اسلامي، قرن ششم به دليل ورود شعر به عرصه عرفان قابل توجه است و در شكل گيري اين سنت ادبي، عطار مقدم شعرايي است كه در اين زمينه از سنايي پيروي كرده‌اند. بنابراين بررسي ديدگاه‌هاي خاص عطار در زمينه‌هاي مختلف عرفاني در شناختن عرفان اسلامي و ايراني بسيار موثر است. توبه از جمله مقام‌هاي عرفاني است كه سالك در تزكيه نفس به عنوان اولين مقام بايد آنرا تجربه كند. از نظر عطار، توبه دهنده حقيقي خداست و توبه مراتبي دارد . او در مثنوي‌هاي خود به توبه عام و در غزل به توبه خاص نظر دارد. نقش پير در توبه، قابل انكار نيست، او ياور و دستگير سالك در سلوك است، بنابراين عطار چهره دقيقي نيز از پير در آثار خود ارايه و لزوم تبعيت مريد را از او گوشزد كرده است. به هرحال، عطار به طور نسبتاً كامل از توبه و مراتب آن در آثار خود سخن گفته است. هر چند برخي از نظرات او منطبق با نظرات عرفاي پيشين و معاصر اوست، اما در مواردي نيز تعاريفي دوباره ارايه كرده و نظراتي خاص خود دارد.

Attar is the famous Gnostic and great poem in Persian literature stage. In addition to valuable works he offered to Persian culture and literature he has suggested special views in some mystic issues. He mixed expiation and research into agony and fervency and has expressed spiritual attractions by fine words. He is remarkable for the movement of Islamic Sufism and Gnosticism of sixth century because of the arrival of poem into Gnosticism area and in forming this literary tradition Attar has priority over poets who follow Sanaei. Therefore the examination of Attar’s especial views in different mystic areas has been very effective in realizing Islamic and Iranian Gnosticism. Penitence is among mystic positions which are experienced by seeker as the first position. In Attars’s opinion god is one who really makes repent and penitence has different degrees. In his Mathnavis he points to general penitence and in his lyrics he points to especial penitence. The role of sage is not deniable in penitence; in conduct he is seeker’s helper so in his works Attar has provided a precise expression of sage and reminded the necessity of following the mentor. Yet in his works Attar has discoursed on penitence and its degrees relatively perfect. Although some of his ideas are in consistence with the ideas of his previous and contemporary Gnostics, in some cases he again offers some definitions and has his own especial ideas.