بررسي شاخص هاي موثر در شكل گيري تعادل در معماري مسلمانان (نمونه موردي: مسجد جامع اصفهان)

A Study of Effective Indicators in the Formation of Balance in Muslims’ Architecture (A Case Study: The Jāmeh Mosque of Isfahān)

يكي از ويژگيهاي معماري مسلمانان، بهره‎گيري از تعادل در كلّ بنا و اجزاي آن و همچنين يافتن روش‎هاي دستيابي به عدالت در معماري است. عالم هستي به دست آفريدگاري توانا بنا نهاده شده كه تعادل و عدالت را بين تمام كاينات مايه آرامش قرار داده است. از آن جايي كه انسان، خليفه و جانشين خدا در زمين است، شرط اين خلافت و جانشيني، تعهّد فعل و عمل خليفه به صفات الهي است. در گذشته‎اي نه چندان دور، تعادل در آثار معماران مسلمان هويدا بود و اين امر آرامش را براي ساكنان و بهرهمندان از بناها و فضاهاي معماري، به ارمغان داشت. اين مقاله در پي يافتن شاخص‎هاي تعادل در كل بنا و اجزاي آن در معماري مسلمانان است كه توانسته چنين معماري ارزش‎مندي را ايجاد كند. مقاله حاضر با استفاده از روش تحقيق «موردپژوهي و راهكارهاي تركيبي»، ضمن بررسي ادبيات موضوع، به تجزيه و تحليل مولّفه‎هاي موثّر در ايجاد تعادل در بناي مسجد جامع عتيق اصفهان در دوران اسلامي پرداخته‎ است. بدين منظور فضاهاي اصلي مسجد مورد بررسي قرار گرفته و عوامل ايجاد كننده تعادل در اين فضاها بيان شده است. شاخص‎هاي موثّر در شكل‎گيري تعادل در معماري مسلمانان را مي‎توان مولّفه‎هايي مانند تقارن، تناسب و مقياس، سلسله مراتب، ريتم، مصالح همگن و سازه، فن ايستايي و تزيينهاي طبيعي دانست.

One of the characteristics of Muslims’ Architecture is to use balance in the total building and its components and also to find methods to achieve justice in architecture. The entity has been laid down by a capable creator who has established balance and justice among all creatures as a source of relaxation. Since human is the Vicegerent of Allah on the earth , the condition for such a vicegerency is the commitment of vicegerent to act and practice divine features. In a not long past, balance was vivid in the works of Muslim architects and this used to bring relaxation for the inhabitants and those using these architectural units and spaces. This article is pursing to find the indicators of balance in the whole unit and its components in Muslims’ architecture which had been able to create such a valuable architecture. Using case research and combinational approaches, and while reviewing the literature of the topic, the present article analyzes the effective components in the creation of balance in The building of J?meh Mosque of Isfah?n in Islamic periods. For this purpose , the main spaces of mosque have been studied and factors creating balance in these spaces have been stated. The effective indicators in the formation of balance in Muslims’ architecture can be considered in components such as symmetry, proportion and scale, hierarchy , rhythm , congruous and structure, static and natural decorations.