حسرت باغ-تمناي مينو، در هنر انتزاعي ايران؛ با تكيه بر عَلَم هاي عاشورايي

Garden Yearning – Desire for Paradise in Iranian Abstract Art With Reliance on Āšūrāī Flags

اين مقاله قصد دارد مساله «حسرتِ باغ » يا همان «تمناي مينو » را ب هعنوان محركي (رانه اي) بنيادين در هنر انتزاعي ايران، با محوريت عَلم هاي عاشورايي، مورد بررسي قرار دهد. براي رسيدن به اين منظور، در ابتدا به بازتاب اين تمنّا در هنرهاي مختلف ايراني اسلامي، اعم از تشعير و تذهيب و نگارگري و غيره، اشار هاي گذرا نموده ايم؛ سپس به مقايسه اي تطبيقي و تحليلي ميان «عَلم هاي عاشورايي » و «معماري منظر ايراني » (باغ ايراني) از دريچه دو عامل اساسي اين محرك، يعني «شرايط اقليمي » ايران زمين و «تجلي اعتقادات » پرداخته ايم. در هر بخش، شباهت هاي بارز دو هنر مذكور را بررسي نموده و نشان داده ايم كه آنچه روح مشترك در بين همه اين هنرهاست، همانا مساله محورين «حسرت باغ/ تمناي مينو » است. خلاصه اين كه عطش وصال صورت ازلي يا مثالي آن بهشت مصفّا و تمناي بازگشت و اقامت جاوداني در آن باغ بي خزان و ملال، همواره مصنوعات هنرمند ايراني را تحت تاثير قرار داده است. نمادهاي به كارگرفته شده در عَلم هاي عاشورايي نيز از ويژگي هاي باغ ايراني، كه نسبت بي واسطه اي با اعتقادات مذهبي دارد و تصوير نوستالژيكي از بهشت ارايه مي دهد، اثر پذيرفته اند. اين هنر، در مقايسه با ساير گونه هاي هنر ايراني اسلامي، به نحو بارزتر و ملموس تري بازتاب دهنده ماهيت اين حسرت نوستالژيك است.

Focusing on ???r?? flags, this article studies the issue of garden yearning (Hasrat-e Bagh) or desire for paradise (Tamannay-e Maynoo) as a main incentive in abstract art of Iran. For this purpose, a comparative and analytic comparison is made between ???r?? flags and Iranian landscape architecture (or Iranian garden) on the basis of two main factors, i.e. climatic conditions of Iran – land and manifestation of beliefs. The reference to and reflection of this desire in different Iranian – Islamic arts including illumination and painting are demonstrated and then evident similarities of these two cases are studied showing that the common spirit among all these arts is that of garden yearning/desire for paradise. In summary, regarding climatic and ideological considerations in the unconscious mind of Iranian artist, the presence of an ideal image or pleasant paradise has always been effective on his artifacts and hence all of his arts pertain somehow to this yearning, thirst and desire for returning and eternal residence in 7 that evergreen garden. Meanwhile, symbols applied in ???r?? flags are affected by specifications of Iranian garden and that’s because of their relationship with religious beliefs and the embodied nostalgic image of that eternal and pleasant home which reflects the nature of this nostalgic desire more clearly than other Iranian art varieties.