توسعه پايگاه‌هاي اطلاعاتي و ضرورت تدوين يك راهبرد كلان براي مديريت اطلاعات

در دو دهه اخير، شاهد طراحي و توسعه انواع پايگاه‌هاي اطلاعاتي در ايران بوده‌ايم. در اين راستا، بسياري از مراكز ملي اطلاع‌رساني از جمله كتابخانه ملي، پژوهشگاه علوم و فنّاوري اطلاعات، مركز منطقه‌اي اطلاع‌رساني علوم و فنّاوري، كتابخانه‌هاي مركزي دانشگاه‌ها، سازمان كتابخانه‌ها، موزه‌ها و مركز اسناد آستان قدس رضوي، نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور، و ... اقدام به ايجاد پايگاه‌هاي گوناگوني كرده‌اند تا بتوانند منابع و خدمات خود را در محيط الكترونيكي براي كل كشور و حتي فراتر از سطح ملي قابل دسترس سازند. اين روند، خوشبختانه رو به رشد بوده و در سال‌هاي اخير سرعت گرفته است. به‌موازات آن، جامعه كتابداري نيز تلاش كرده است تا اين پايگاه‌ها را مورد ارزيابي قرار دهد. در اين زمينه، شاهد تعداد قابل توجهي از پايان‌نامه‌هاي ارشد و دكتري بوده‌ايم كه هر يك به موضوع و جنبه ويژه‌اي از پايگاه‌هاي اطلاعاتي پرداخته‌اند. يافته‌هاي كلي اين پژوهش‌ها بيانگر آن است كه پايگاه‌هاي طراحي‌شده با معيارهاي كيفي و استانداردهاي ساختاري فاصله دارند و به‌همين دليل، ميزان استفاده از آنها و نيز ميزان رضايت كاربران در حد مطلوب نيست. زمينه‌هاي مورد بررسي آن پژوهش‌ها بيشتر به محيط رابط‌كاربر، محتواي اطلاعاتي (اطلاعات كتابشناختي، چكيده، متن كامل)، روزآمدي اطلاعات، شيوه‌هاي سازماندهي اطلاعات (چكيده‌نويسي و نمايه‌سازي)، و مواردي از اين قبيل مربوط است. از سوي ديگر، نگاهي به اين پايگاه‌ها كه بيشتر از طريق وب‌سايت مراكز اطلاع‌رساني و يا كتابخانه‌هاي مركزي قابل دسترس است حاكي از آن است كه گوناگوني ساختار و محيط رابط پايگاه‌ها و نيز استانداردهاي ذخيره و بازيابي اطلاعات (فرمت ورود و ذخيره) بسيار متفاوت است، به‌شكلي كه استفاده از آنها را كاهش مي‌دهد و يا دشوار مي‌كند. اين وضعيت همچنين، امكان داده‌كاوي و يا تبادل اطلاعات را بسيار دشوار و يا غيرممكن مي‌سازد.