اثرافزايش غلظت دي اكسيدكربن هوا بر برخي صفات سه رقم كلزا (Brassica napus L.) در شرايط شور

Effect of Elevated Concentration of Atmospheric Carbon Dioxide on Some traits of Three Rapeseed (Brassicc napus L.) Varieties Under Saline Conditions

به منظور مطالعه اثر افزايش غلظت CO2 هوا بر تحمل گياه كلزا (Brassicc napus L.) به شوري آزمايشي در گلخانه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه تربيت مدرّس در سال 1389انجام شد. تيمارهاي آزمايشي شامل سه رقم كلزا (اكاپي،RGS003 و زرفام)، چهار سطح غلظت شوري (آبياري با آب‌هاي شور با هدايت الكتريكي معادل 5 ، 10 و 15 دسي زيمنس بر متر همراه با شاهد بدون شوري)، و سه سطح غلظت CO2 هوا ]شامل غلظت فعلي CO2 (350 ميكرومول بر مول) غلظت‌هاي دو و سه برابر مقدار غلظت فعلي آتمسفر[ بود. هر سطح تيمار CO2 به عنوان يك محيط در نظر گرفته و دو تيمار ديگر به صورت فاكتوريل در طرح پايه كاملاً تصادفي و در سه تكرار، در هر محيط اعمال شد. نتايج نشان داد كه غلظت گاز كربنيك اثر معني‌داري بر وزن تر و وزن خشك اندام هوايي، وزن خشك برگ، ارتفاع بوته، سطح برگ، وزن مخصوص برگ، فلورسانس كلروفيل برگ، نشت يوني غشا و عملكرد دانه داشت. شوري اثر معني‌داري روي وزن تر و خشك اندام هوايي، ارتفاع بوته، سطح برگ، وزن مخصوص برگ، محتواي نسبي آب برگ، فلورسانس كلروفيل برگ، نشت يوني غشا و غلظت كلروفيل داشت. عملكرد دانه به شدت تحت تاثير شوري قرار گرفت. عملكرد دانه در تيمار شاهد 2/282 گرم در متر مربع بود كه در تيمار 15 دسي زيمنس به 9/112 گرم در متر مربع كاهش يافت. غلظت گاز كربنيك سه برابر ميزان فعلي (1050 ميكرومول بر مول)، بيشترين وزن خشك ساقه(91/10گرم در بوته)، ارتفاع بوته (17/114 سانتي‌متر)، وزن تر برگ (06/16 گرم در بوته)، سطح برگ (35/340 سانتي‌متر‌مربع) و وزن خشك برگ (09/2گرم در بوته) را به همراه داشت، اما اين افزايش در عملكرد مشاهده نشد. تاثير شوري بر صفات و ويژگي‌هاي ارقام در سطوح مختلف گاز كربنيك متفاوت بود. اين تفاوت معني‌دار در مورد صفاتي مانند وزن تر برگ، وزن خشك برگ و ريشه و نشت يوني غشا در اثر تنش شوري مشاهده شد. نشت يوني غشا با افزايش ميزان شوري ا فزايش يافت. اما اين افزايش در سطوح غلظت سه برابر ميزان فعلي ناچيز و در غلظت معمول حداكثر بود. نتايج اين آزمايش نشان داد افزايش غلظت CO2 هوا توانست تا حدي اثر منفي افزايش شوري بر رشد رويشي كلزا را خنثي كند، اما نتوانست كاهش عملكرد دانه را جبران كند.

In order to evaluate the effect of increasing atmospheric CO2 concentration on salinity tolerance in rapeseed an experiment was conducted at the greenhouse of Tarbiat Modares University in 2010. The experiment consisted of three rapeseed varieties, four levels of salinity and three levels of atmospheric CO2 concentrations. Three levels of atmospheric CO2 concentrations (350, 700 and 1050 µmol mol-1), four levels of salinity (0, 5, 10 and 15 dS.m-1) were applied on three rapeseed varieties; Okapi, Zarfam, and RGS003. Three levels of CO2 concentrations were considered as three environments. Results indicated that CO2 concentrations had significant effect on shoot fresh and dry weight, leaf dry weight, plant height, leaf area, chlorophyll fluorescence, membrane ion leakage, and grain yield. Salinity had significant effect on shoot fresh and dry weight, plant height, leaf area, leaf specific weight, leaf relative water content, leaf chlorophyll fluorescence, membrane ion leakage, chlorophyll content and grain yield. The highest seed yield (2800 kg ha-1) was obtained in control and minimum (1130 kg ha-1) at salinity level of 15 dS.m-1.The CO2 concentration level of 1050 µmol mol-1 had the highest effect on shoot fresh and dry weight, leaf dry weight, plant height and leaf area, but no effect on grain yield. CO2 concentration had no significant effect on chlorophyll content. Effect of salinity on different traits of rapeseed varieties varied at different levels of CO2 concentrations and significant differences observed in leaf fresh and dry weight, shoot fresh and dry weight and membrane ion leakage. Membrane ion leakage increased with salinity, but was lowest in 1050 µmol mol-1 CO2 concentration and highest in 350 µmol mol-1. This study showed that elevated CO2 concentration could partially ameliorate some of adverse effects of salinity on vegetative growth of rapeseed, but not grain yield.