بررسي موانع استقرار بودجه عملياتي در سازمان‌هاي مناطق آزاد تجاري - صنعتي ايران

A Review of the Barriers to Implementing Operational Budgeting in Iranian Free Trade-Industrial Zones

مقدمه: اصلاح نظام‌هاي بودجه‌ريزي كمك شاياني به اقتصاد كشور مي‌كند. هرچند كه به نظر مي‌رسد اجراي كامل بودجه‌ريزي عملياتي با موانعي از جمله افزايش اختيارات مديران اجرايي رده‌هاي پايين، تغيير رويكرد حسابداري دولتي به حسابداري تعهدي و اصلاح قانون محاسبات عمومي كشور روبه‌رو است، اما تغيير نظام بودجه‌ريزي به بودجه‌ريزي عملياتي امري ضروري و اجتناب‌ناپذير براي اقتصاد كشور به شمار مي‌رود. هدف از پژوهش حاضر، بررسي موانع موجود در فرايند استقرار بودجه عملياتي بر اساس مدل شه در مناطق آزاد تجاري - صنعتي و ارايه‌ راه‌كارهايي براي رفع آن‌ها است. روش پژوهش: جامعه آماري پژوهش، شامل مديران مالي، مديران برنامه‌ريزي و بودجه‌بندي در مناطق آزاد تجاري – صنعتي و همچنين، دبيرخانه شوراي عالي مناطق آزاد و ويژه اقتصادي ايران است. داده‌هاي مورد نياز براي آزمون فرضيه‌هاي پژوهش، از طريق مصاحبه و توزيع پرسش‌نامه جمع‌آوري شده است. همچنين، به‌منظور آزمون نرمال بودن توزيع پاسخ‌هاي مربوط به هر عامل از آزمون «كلموگورف – اسميرنف» و براي آزمون فرضيه‌هاي پژوهش از آزمون‌هاي آماري «t تك نمونه‌اي» و «ميانه يك متغيري» استفاده شده است. يافته‌ها: بر اساس نتايج پژوهش حاضر، ناتوانايي در ارزيابي عملكرد، ناتوانايي نيروي انساني، نداشتن اختيار قانوني و نبود اختيار رويه‌اي و همچنين نداشتن انگيزه‌هاي پذيرش به‌عنوان موانع استقرار بودجه عملياتي بر اساس مدل شه شناسايي شدند. با اين وجود، عواملي مانند توانايي فني، اختيار سازماني، پذيرش سياسي و پذيرش مديريتي به‌عنوان مانع تشخيص داده نشدند. نتيجه‌گيري: يافته‌هاي اين پژوهش، نشان‌دهنده اين واقعيت است كه در حال حاضر، سازمان مناطق آزاد تجاري - صنعتي توانايي، اختيار و پذيرش لازم براي اجراي بودجه‌ريزي عملياتي را ندارد.

Introduction: Reforming the budgeting systems will make an enormous contribution to the economic prosperity of the country. Although the full implementation of operational budgeting is confronted with barriers, such as allowing the low-rank executive managers more authority, changing the governmental approach to accounting into accrual approach, and reforming the Public Accounting Act, changing the budgeting system to operating budgeting is inevitable to and necessary for the economy of the country. The purpose of this study is to review the barriers to implementing the operational budgeting based on Shah Model in Iranian free trade-industrial zones, and to suggest ways of overcoming them. Methods: The participants of this study were selected from among the financial managers, programming and budgeting managers of free trade-industrial zones, and also the staff of secretariat of high council of Iranian Free Trade-Industrial Zones. Data needed to test the research hypotheses were gathered through interview and questionnaire. To ensure the normal distribution of the responses for each test agent, “Kolmogorov-Smirnov” test was used. Finally, to test the research hypotheses, «T one sample" and "Median test" were used. Results: The results of the study are indicator of the fact that inability to assess the performance, inefficiency of human resources, lack of legal and procedural authority, and also the lack of motivation for acceptability were identified as the barriers to implementing the operational budgeting based on Shah Model. Nevertheless, factors such as technical ability, organizational authority, political acceptance, and managerial acceptance were not among those identified as barriers. Conclusion: The Findings of this study attest to the fact that at the present time, Free Trade-Industrial Zones Organizations do not have enough ability, authority and acceptability to execute operational budgeting.