بررسي برخي ابعاد اقتصادي و اكولوژيكي تعاوني‌هاي كشاورزي: مطالعه موردي استان مركزي

An Investigation of economic and ecological aspects of the agricultural cooperatives: A case study of Markazi Province of Iran

مطالعه حاضر به‌منظور بررسي برخي ابعاد اقتصادي (هزينه‌هاي توليد، رشد مكانيزاسيون، تغيير عملكرد در واحد سطح، تغيير سطح زيركشت محصولات و بازدهي منابع توليد) و اكولوژيكي (حفظ محيط‌زيست با جلوگيري از تخريب و فرسايش خاك و استفاده مناسب از سم وكودهاي شيميايي) ناشي ‌از تاسيس تعاوني‌هاي توليد روستايي استان مركزي بر اعضا و نيز محيط حوزه عمل آن‌ها، با روش پيمايشي‌_پس رويدادي (با استفاده از پرسش‌نامه با ضريب پايايي 78 درصد و مقايسه وضعيت توليد محصول توسط بهره‌برداران عضو قبل و بعد از عضويت در تعاوني‌ها) انجام شده است. نتايج مطالعه نشان داد: تشكيل ‌تعاوني‌ها،‌ موجب افزايش سطح بهره‌گيري اعضا از ادوات مكانيزه (آماده‌سازي 89/5، كاشت 77/0، داشت 86/1 و ادوات تكميلي63/4 هكتار)، افزايش سطح زيركشت محصولات اعضا به‌خصوص چغندرقند، سيب‌زميني، لوبيا و جوآبي از 05/8-38/1 برابر (در مقايسه با ساير نقاط استان)، افزايش عملكرد محصولات اعضا تعاوني‌ها (گندم آبي6/0، گندم ديم 97/0، لوبيا 37/0، جوآبي 18/. و علوفه 6/1تن درهكتار) شده است. ولي در افزايش بازدهي آب مزارع و كاهش فرسايش آبي خاك اراضي اعضا ، موفقيت لازم را نداشته‌اند. متوسط مصرف كود ازته اعضا در گندم آبي، جوآبي، سيب‌زميني، كلزا و چغندرقند از متوسط توصيه آزمايشگاه كمتر، ولي در لوبيا بيش از دو برابر بوده است. متوسط مصرف كودهاي فسفاته در گندم آبي، سيب‌زميني، لوبيا و كلزا به‌ترتيب 2، 5/3، 2 و3/1 برابر توصيه آزمايشگاه و مصرف كودهاي پتاسه در گندم و جوآبي، سيب زميني، لوبيا، كلزا و چغندرقند به‌ترتيب كمتر از 25/0، 13/0، 5/0، 1/0 ، 13/0و 2/0 برابر مقدار توصيه آزمايشگاه بوده است. متوسط مصرف سموم شيميايي در مزارع اعضا نيز از مقدار توصيه علمي كمتر بوده است. بنابراين گرچه تعاوني هاي مورد مطالعه در افزايش عملكرد محصولات و درآمد اعضا موثر بوده اند؛ ولي در استفاده بهينه از منابع توليد و نهاده‌ها مانند سموم وكودهاي شيميايي و همچنين حفظ محيط زيست نقش موثري نداشته‌اند؛ كه توسعه آموزش‌هاي مهارتي بهره‌برداران عضو تعاوني‌ها براي استفاده بهينه از منابع و نهاده‌هاي توليدي، افزايش مشاركت اعضا در فعاليت‌هاي مختلف تعاوني و اريه خدمات پشتيباني بيشتر به اعضا از پيشنهادات محققين است.

The purpose of this study was to investigate economic impacts (including production costs, mechanization growth, changes in productivity per area, changes in the size of the cultivated area and productivity of production inputs) and ecological impacts (including protecting the environment from degradation and soil erosion as well as sustainable use of chemical fertilizers) of rural agricultural cooperatives on their members and their working environment. The study was conducted in the Markazi Province. The method of the study was Expost facto survey, using a questionnaire with 78 validity. The questionnaire aimed at understanding processes of producing agricultural products by members of the agricultural collectives in the two terms (e.g. before establishing the agricultural collectives and after establishing the agricultural collectives). The results of study showed, that the cooperatives have increased the level of mechanizations (including land plowing and ready for sowing 5/89, cultivating 0.77, crop management 1.8 and complemented equipments 4.63 hectare), the area of planting and the members’ crop yields (especially watery wheat 0.6, cheeky wheat 0.97, watery Barley 0.18, dry Beanʹs 0.37 and provender 1.6 ton per hectare).However, the cooperatives weren’t effective to increase land use and water productivity as well as to decrease of soil erodiblity. Average application of urea fertilizer in irrigated Wheat, Barley, Potato, Colza and Sugerbeet was less than the standard recommended by laboratory, however for dry Beans were up to two times more. Average applications of phosphate fertilizer were 2, 3.5, 2, 1.3 more than the standard recommended by laboratory for irrigated wheat, potato and dry beanʹs, respectively. Average application of Potassium fertilizer in :irrigated wheat, Barley, Potato, dry Beanʹs, Colza and sugar-beet was respectively less than (0.25,0.13,0.5,0.1,0.13and0.2) of the standards. The average application of pecides was less than the standard recommended by the laboratory. Therefore the rural production cooperatives’ were successful in increasing of member’s crop yields and income, however they didn’t have effective roles in improving the environmental sustainability. Consequently, the study show an immediate need in the sustainability as well as marketing training programs for the members of the study agricultural cooperatives.