بررسي پايداري عملكرد چند رقم گندم نان با استفاده از معيارهاي پايداري در اقليم سردسير كردستان

Study on Grain Yield Stability of Some Bread Wheat Cultrivars Using Different Stability Indices in Cold Climate of Kurdestan

اين بررسي به منظور تعيين سازگاري و پايداري عملكرد دانه ارقام گندم نان (الوند، الموت، زرين، نويد، آذر 2، سبلان، اميد و بزوستايا)، در قالب طرح آماري بلوك هاي كامل تصادفي به مدت 3 سال زراعي (89 -1386) در 6 منطقه سنندج، قروه، ديواندره، بانه، مريوان و سقز اجرا شد. در هر سال و در هر منطقه پس از برداشت، تجزيه واريانس ساده براي عملكرد دانه انجام و در پايان سال سوم در هر منطقه تجزيه واريانس مركب (3 ساله) و در خاتمه تجزيه واريانس مركب نهايي (18 محيط ) انجام شد. براي تعيين پايداري عملكرد ارقام از روشهاي لين و بينز، ضريب تغييرات محيطي، اكووالانس ريك، واريانس پايداري شوكلا، واريانس محيطي و روش غير پارامتري رتبه بندي استفاده گرديد. نتايج حاصل از تجزيه مركب (3 سال و 6 منطقه) نشان داد كه اثر ژنوتيپ و اثرات متقابل سال × ژنوتيپ و ژنوتيپ × منطقه × سال بر عملكرد دانه از نظر آماري معني دار بود. بيشترين عملكرد دانه در بين ژنوتيپ هاي آزمايشي متعلق به رقم الوند (74/3 تن در هكتار) بود. نتايج حاصل از تجزيه پايداري به روش لين و بينز، نشان داد كه، ارقام سبلان، نويد و زرين داراي كمترين واريانس درون مكاني در بين ژنوتيپ هاي آزمايشي بوده و همچنين كمترين ضريب تغييرات محيطي، متعلق به ارقام زرين و سبلان بود. كمترين واريانس محيطي نيز در بين ارقام، متعلق به رقم آذر 2 بود. نتايج حاصل از روش اكووالانس ريك نشان داد كه ارقام زرين و سبلان داراي كمترين اكووالانس است. نتايج حاصل از تجزيه پايداري به روش واريانس پايداري شوكلا نشان داد كه، پايدارترين عملكرد به ترتيب متعلق به ارقام زرين و سبلان بود. همچنين نتايج حاصل از روش رتبه بندي نشان داد كه پايدارترين عملكرد به ترتيب متعلق به ارقام الوند و سبلان بود. جمع بندي نتايج حاكي از آن است كه بر اساس اغلب روش هاي مورد استفاده در اين بررسي ارقام زرين و سبلان در مناطق سردسير كردستان از پايداري عملكرد بيشتري نسبت به ساير ارقام برخوردارند و جهت كاشت و توليد پايدار در اين مناطق توصيه مي شوند.

In order to study on adaptability and grain yield stability of eight bread wheat cultivars (Alvand, Alamout, Zarrin, Navid, Azar 2, Sabalan, Omid and Bezostiya), a RCBD experiment was conducted during three cropping seasons (2007-2010) at six locations (Sanandaj, Gorveh, Marivan, Divandarreh, Saggez and Baneh). Simple analysis of variance (ANOVA) and combined ANOVA for three years in each location and combined ANOVA for eighteen environments were implemented. Lin and Binns parameter, environmental coefficient of variations, Rick ecovalance method and Shukla stability variance, environmental variance and rank method were used for determination of stable cultivars. Combined ANOVA (three years x six locations) results showed that the genotype, year x genotype and year x location x genotype had significantly effects on grain yield. The highest grain yield belonged to Alvand (3.74 tha 1). Results of stability analysis with Lin and Binns method showed that Sabalan, Navid and Zarrin, cultivars had the lowest inside location variance and also Zarrin and Sabalan had the lowest environmental coefficient of variations, respectively. Azar 2 the lowest environmental variance among the genotypes. Results of Riclk ecovalance method showed that Zarrin and Sabalan cultivars had the lowest amount of ecovalance. Stability analysis based on Shukla method showed that Zarrin and Sabalan cultivars had the most stablest grain yield, respectively. Also stability analysis based on rank method showed that Alvand and Sabalan cultivars had the most stablest grain yield, respectively. Based on methods that used in this study, it can be concluded that Zarrin and Sabalan cultivars could be produce stable grain yield in cold areas of Kurdestan and their could be recommended for planting at these regions.