ارزيابي حقوقي تعارض منافع در حقوق نظام سلامت ايران

Assessing conflict of interest in Iran’s health legal system

تعارض منافع موضوعي است كه به‌طور عيني اتفاق مي افتد. تعارض منافع يا تعارض علايق (Conflict of interest) به حالت و وضعيتي اطلاق مي‌شود كه شخص يا اشخاصي از يك طرف در مقام و مسووليت مورد اعتماد ديگران قرار مي‌گيرند و از طرف ديگر خود داراي منافع شخصي يا گروهي مجزا و در تقابل و تعارض با مسووليت مورد نظر هستند. به بيان ديگر، فرد به‌صورت ناخواسته و در حالت بي‌طرفي در شرايطي قرار ‌گيرد كه ميان منافع شخصي و حرفه‌اي او تضاد ايجاد شود. عرصه‌ي سلامت با توجه به جايگاهش در هجوم ‌گستره‌هاي شيوع تعارض منافع قرار دارد كه به شكل‌هاي مختلفي پيش مي‌آيند؛ اين تعارض منافع‌ها گاهي در منافع (مادي- غير مادي) و مابين اعضاي گروه پزشكي (حقيقي- حقوقي) رخ مي‌دهد و گاهي اشخاصي از گروه‌هاي پزشكي غير باليني(حقوقي و اداري، آموزش، پژوهش يا درمان) هم درگير آن مي‌شوند. اهداف‌ متفاوت و ناهماهنگ، تداخل اختيارات‌، ناهماهنگي در روند ارزيابي و نظام پاداش و كيفر، وظايف‌ متقابل و وابستگي آنان به يكديگر، عدم وجود منابع كافي و تفاوت در شان و سطوح در روابط مالي محققان و پزشكان در كلينيك‌ها و موسسات پزشكي دخيل در امر سلامت، همه از علل بروز تعارض منافع هستند. در اين بررسي موضوعاتي چون تعارض منافع در حقوق، برخورد با تعارض منافع در كشورهاي ديگر، تعارض منافع در حقوق ايران، تعارض منافع در نظام سلامت و موارد بروز آن، دريافت هدايا، روابط با صنعت داروسازي، روش‌هاي مديريت تعارض منافع و مقررات ايران در اين خصوص مورد توجه قرار گرفته و نتيجه‌گيري مي‌شود كه براي رفع تعارض منافع در نظام سلامت ايران، ابتدا بايد موضوع تعارض منافع در متن قانون بيايد و ضمن ترسيم احكام اصلي آن، قوانين متعارض و مصاديق تخلف همراه مقررات لازم جهت تنظيم امور، پيشگيري و مديريت اقسام تعارض منافع در گستره‌ي سلامت تدوين شود.

Conflict of interest is a real situation in which a person as a decision maker simultaneously has two positions, one in private and the other in the public. In public role he or she has to pay attention to the society`s best interests and follows his or her best ones as private role. Conflict of interest is a common challenge of health system among both real and legal persons in all courses such as education, treatment, and researches. The most causes of conflict of interest are named as deferent goals, lack of resources, authorities malfunction, health marketing and etc. We aimed at discussing conflict of interest and its relation to law, its management, conflict of interest in pharmacy and pharmaceutical companies and also Iranian legal system viewpoint. In conclusion it seems that conflict of interest should be included in the law and the provisions to achieve the least conflict of interests in health system should be revised.