ارزيابي تيمارهاي مختلف در توليد مثل جنسي سفيدپلت به‌منظور گسترش اساس ژنتيكي اين گونه در طبيعت

گونه سفيدپلت به‌عنوان درختي سريع‌الرشد و انحصاري در مناطق شمالي ايران، گونه‌اي در معرض خطر شناخته شده و در شرايط طبيعي، زادآوري بذري آن كمتر يافت مي‌شود. برخلاف ساير گونه‌‌هاي جنس صنوبر، در مورد تكثير جنسي سفيدپلت اطلاعات كمي در دسترس است. سفيدپلت به‌طور سالانه مقادير زيادي بذر ريز، سبك و با عمر كوتاه در هوا پراكنده مي‌‌كند كه براي سبز شدن و ادامه رشد تا توليد نهال به شرايط و بستر مناسبي نيازمند است. چنين شرايطي به‌صورت طبيعي معمولاً فراهم نمي‌شود. اين مطالعه به‌منظور دستيابي به روشهاي توليد انبوه نهال بذري و گسترش اساس ژنتيكي اين گونه انجام شده است. به اين منظور كپسول‌‌هاي در حال باز شدن از 25 درخت متعلق به 25 رويشگاه متفاوت در استان‌‌هاي گلستان، مازندران و گيلان در فروردين‌ماه 1389 جمع‌‌آوري شد. پس از بوجاري، تعداد 30 بذر در گلدان‌‌هاي لاكي در سه تيمار خاك شامل 1) خاك خالص مزرعه، 2) تركيب خاك خالص و ماسه بادي، و 3) ماسه بادي خالص كاشته شدند. كليه گلدان‌‌ها مربوط به 16 درخت مختلف، در سه تيمار جهت شرقي، غربي و جنوبي (در پناه ديوار) قرار داده شدند. طرح آزمايشي فاكتوريل و براساس طرح پايه بلوك‌‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. گلدان‌‌ها درون تشت‌‌هاي بزرگتر قرار داده شدند و عمليات آبياري به‌صورت روزانه و كنترل علف‌هاي هرز در مواقع لزوم در طول فصل رشد انجام گرديد. ارتفاع كليه نهالها در هر واحد آزمايشي در پايان فصل رشد اندازه‌گيري شد. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه تفاوت‌‌هاي معني‌داري بين كليه منابع تغييرات وجود دارد. در تيمار خاك، مقادير متوسط ارتفاع نهال 113، 57 و صفر سانتي‌متر به‌ترتيب براي سه تيمار خاك خالص، مخلوط ماسه و خاك و تيمار ماسه خالص حاصل شد. تفاوت‌‌هاي معني‌‌دار در ارتفاع نهالها نيز بين درختان مشاهده گرديد، به‌طوري كه نهالهاي حاصل از رويشگاه‌‌هاي زرين‌گل 2، زرين‌گل 3، كنسي و جنگل گلستان 4 به‌ترتيب با مقادير ارتفاع 4/111، 9/98، 9/98 و 3/94 سانتي‌متر، بلندترين نهالها بودند و از اين نظر از ميان 16 درخت منتخب، 11 گروه متفاوت حاصل از گروه‌بندي به‌روش دانكن معرفي شد. بين جهت‌هاي مختلف هم تفاوت معني‌دار از لحاظ رشد ارتفاعي ديده شد، به‌طوري كه تيمارهاي جهت‌هاي شرقي و جنوبي به‌ترتيب با 88 و 3/87 سانتي‌‌متر ارتفاع نهال، در گروه اول و تيمار جهت غربي با 4/81 سانتي‌‌متر در گروه دوم قرار گرفتند. در نهايت اين تحقيق نشان داد كه توليد انبوه نهال بذري با ارتفاع مناسب، در خاك خالص مزرعه و در جهت‌هاي شرقي و جنوبي بيشتر از ساير تيمارها بوده است.

Populus caspica Bornm. is an endemic and fast growing tree distributed in northern Iran, considered as endangered species without proper sexual reproduction in natural conditions. In contrast to other poplar species, knowledge about regeneration of this species is little. The tree yearly disperse plentiful of short-lived tiny seeds that need the suitable conditions and substrates to germinate and grow. Usually, the required conditions are not available in its natural habitats. The study was carried out to consider the mentioned problem. Therefore, for mass production of seed-born seedlings and broadening genetic basis of the species, matured capsules were collected from 25 single trees, distributed at different sites in Golestan, Mazandaran, and Guilan provinces at early April 2010. Sixteen trees of the 25 trees produced suitable and enough seeds. After well sifting, 30 seeds of each tree were sown per pot at three different soil treatments including: i) only nursery soil, ii) combination of nursery soil and fine sand (wind shifting sands), and iii) only fine sand, as well as three light aspect treatments including: 1) Eastern aspect, 2) Southern aspect and 3) Western aspect for 16 provenances. The experiment design was factorial model based on Completely Randomized Block Design with three replications. Pots were kept in large basins and irrigation was done daily in basin and pots. Weed control was done at different dates during growing season. Height of all seedlings was recorded at the end of growing season. Results of analysis of variance showed significant differences among all of the sources of variance. Soil treatments caused 113, 57 and 0 centimeters in seedling height, respectively. Significant differences were observed among the mother trees based on their seedling height. The results indicated that the progenies of Zarringol 2, Zarringol 3, Kenesy and Golestan 4 trees revealed 111.4, 98.9, 98.9 and 94.3 centimeter in height, respectively as the longest one, so that 11 groups were specified among the 16 mother trees. Significant differences among the direction treatments were observed, so that the seedling height of 87.6, 87.3 and 81.4 centimeters were recorded for eastern, southern and western aspects, respectively. As a main result, the study shown significant differences for height in soil, mother trees and light aspect treatments. Therefore, mass seed-born seedling production for the species would be possible using the best treatments of the study.