تبارشناسي فوكويي: پيش فرض‌ها، اهداف و پژوهش تربيتي

Foucaultʹʹ s genealogy: presuppositions, goals and educational research

واقعيت داراي ابعاد مختلف است و براي فهم عميق آن از ‏روش‌هاي متنوعي استفاده مي‌شود. در اين ميان، مسايل حوزه ‏تعليم و تربيت به دليل ارتباط يافتن با ابعاد فرهنگي- تاريخي ‏زندگي آدمي از پيچيدگي و عمق بيشتري برخوردارند. از اين‌رو، ‏انديشه‌ورزي درباره آن‌ها نيازمند طيف وسيعي از روش‌هاي ‏مختلف پژوهش است. نوشتار حاضر در پي آن است تا روشي جديد ‏را در عرصه پژوهش تربيتي معرفي نمايد. روش تبارشناسي كه از ‏آنِ فيلسوف فرانسوي ميشل فوكوست پيش فرض‌هاي فلسفي ‏ويژه‌اي دارد. فوكو در باستان‌شناسي و تبارشناسي خويش وجود ‏حقايق جهاني را انكار مي‌كند و معتقد است حقيقت‌ها همواره ‏درون بازي‌هاي معطوف به حقيقت تكوين مي‌يابند. وي همچنين ‏با تاكيد بر وابستگي دانش و قدرت، تصور دانش بي‌طرف را ‏توهمي بيش نمي‌داند. از اين‌رو دانش تربيتي نيز با حوزه قدرت ‏ارتباطي وثيق مي‌يابد. نام‌گرايي فوكويي نيز باعث مي‌شود تا وي ‏مفاهيم ثابت، تغييرناپذير و كلي را انكار نمايد. همچنين تبارشناس ‏تاريخ را امري پاره پاره و غيرتكاملي مي‌نگرد و هويت يكتاي ‏آدمي را به هويت‌هاي متكثر فرو مي‌شكند. اهداف برشمرده براي ‏تبارشناسي فوكويي عبارتند از بررسي گونه‌هاي مختلف عقلانيت، ‏پي جويي شيوه‌هاي موضوع شدگي انسان‌ها، رهايي‌بخشي و توجه ‏به عنصر «ديگري». برخي از الهام بخشي‌هاي تبارشناسي در ‏پژوهش تربيتي به بررسي شكل حاكم عقلانيت در نظر و عمل ‏تربيتي، شيوه‌هاي موضوع‌شدگي دانش‌آموزان و معلمان و نيز ‏عنصر ديگري در فعاليت‌هاي تربيتي معطوفند.‏

problems are multi-dimensional and several ‎inquiry methods should be used in order to ‎understand them deeply.. The present study ‎attempts to introduce another research method to ‎educational research area which stems from ‎Foucault’s view. In his both archeology and ‎genealogy, Foucault denies a universal truth and ‎believes that truths are always shaped within truth ‎games. In addition, he holds that knowledge and ‎power are interrelated and concludes that ‎independent knowledge is almost an illusion. It ‎follows that educational knowledge is dependent ‎on power and is in fact a background for ‎reproducing it. As a genealogist, Foucault argues ‎that history is a fragmented non-continuous ‎matter with no special destination. In addition, he ‎breaks artificial unique humane identity into ‎several different identities that are integrated ‎inconsistently. An educational research method, ‎inspired by genealogy, will have some special ‎goals like examination of different kinds of ‎rationality, tracing back the ways in which people ‎are converted to subjects, emancipating people ‎from barriers imposed on them in the name of ‎science, and considering “others” and thereby ‎help the silent people in the society. In this paper ‎we investigate some inspirations of genealogy in ‎educational research. Some of them are: ‎concentrating on dominant version of rationality ‎in educational theory and practice, investigating ‎how students and teachers are subjected and study ‎about “others” in educational system. ‎