نقوش سكّه هاي اليمايي و ارتباط آن با دريانوردي

Images of Elamite Coins and Their Link with Seafare

موقعيّت جغرافيايي سرزمين اليمايي، واقع در بخشهايي از خوزستان امروزي، باعث شده بود تا اين ناحيه، نقش واسطه را ميان آبراهه هايي كه به راس خليج‌فارس ختم ميشدند با فلات ايران و همچنين ميانرودان ايفا كند. عبور يكي از مهمترين جاده هاي بازرگاني ايران از اين سرزمين در كنار باروري ناشي از جريان داشتن چندين رودخانه باعث شده بود كه اليمايي به كانون اقتصادي و بازرگاني مهمّي در دوره اشكاني تبديل شود. آثار باستاني برجاي مانده از فرمانروايان محلّي اليمايي همچون سنگ نوشته ها، سنگ‏نگاره هاي صخره اي، و مهم تر از همه، سكّه هاي فراوان، نشان از رونق اين سرزمين در دوره مورد نظر دارد. وجود دو دِرمسرا در شهرهاي سلوكيه كنار هديفون (جراحي) و شوش (سلوكيه كنار اولايوس) ميتواند تاييد ديگري براي اين رونق اقتصادي باشد. سكه هاي ضربشده در اين دِرمسراها، متاثر از سكه هاي عصر سلوكي داراي نقوشي همچون هلالِ ماه، ستاره، سر اسب و نقشي لنگرگونه هستند. مسيله اصلي در پژوهش كنوني، تفسير نقوش مذكور و چگونگي ارتباط آن با سرزمين اليمايي و فرمانروايان محلّي آن است. از اينرو پيوند برخي نقوش موجود بر روي سكه هاي اليمايي با دريا و دريانوردي و ايزدان يوناني و ايراني مرتبط با آب و رودخانه بعنوان يك فرضيه مطرح شده است. در اين ميان، ردّپاي دو ايزد پوزوييدون و آرتميس، پررنگتر است. ايزدبانو آناهيتا و نانايا بعنوان معادلهاي آرتميس در ايران و ميانرودان نيز قابل توجهند و اينكه بر اساس منابع نوشتاري، پرستشگاه هاي ثروتمندي متعلّق به آنها در ناحيه اليمايي وجود داشته است.

The geographic location of the Elamite terrain which lies in parts of todayʹs Khuzestan caused a middle-man-role for this region situated in between water-ways leading to the head of the Persian Gulf and Iranian plateau and Mesopotamia. In addition to the fact that this territory, possessing several rivers, was very fertile, the reality that of one of the most important Iranian trade-routes was crossing Elymais, lead to the development of an economical and trading-center there during the reign of the Arsacids. Archaeological founds like inscriptions, reliefs and, which is most important, hoards of coins left from local Elamite rulers distinctively show the kingdomʹs glory in the examined period. The existence of two mints at Seleucia-Hediphon and Susa (Seleucia-Eulaeus) might be another evidence for economical splendor. The issued coins of the two evoked mints are influenced by models of the Seleucid Era and bear symbols like moon, stars, horse-head and anchor-like images, the latter not having been entirely studied so far. In recent studies, some link between portraits on the fronts of Elamite coins with ocean, marine and Greek gods related to water and rivers have been discussed as hypotheses. Poseidon and Artemis are of particular importance in this context. The gods Anahita and Nanaya are, as Iranian and Mesopotamian equivalents of Artemis, noteworthy, since based on written records, there existed temples related to them in the region of Mesopotamia.