بررسي تاثير برخي عوامل محيطي بر ميزان فرسايش آبي (مطالعه موردي: حوزه آبخيز قره آقاج)

Investigation on some environmental factors influencing water erosion (Case study: Ghara aghaj basin)

هدف از اين پژوهش، بررسي تاثير برخي از عوامل محيطي بر ميزان فرسايش، تعيين مهمترين آنها و شناخت روابط حاكم بين ميزان فرسايش در واحد هاي كاري و عوامل محيطي (خصوصيات خاك، شيب، جهت، ارتفاع، مقاومت سنگ، رخساره و درصد پوشش گياهي) مي باشد به منظور تهيه نقشه واحدهاي كاري به روش ژيومرفولوژي ابتدا شيب، جهت، طبقات ارتفاعي، سنگ شناسي و رخساره هاي ژيومرفولوژي تهيه و از تلفيق آنها نقشه واحدهاي كاري تهيه شد. سپس نمونه برداري از پوشش گياهي به روش تصادفي- سيستماتيك در 10 پلات همراه با تعيين درصد تاج پوشش گياهي در هر واحدكاري صورت گرفت. اندازه پلات هاي نمونه برداري با توجه به نوع و پراكنش گونه هاي گياهي به روش حداقل سطح تعيين شد. به منظور بررسي خصوصيات خاك منطقه، در هر واحد كاري 5 پروفيل حفر گرديده و از عمق 50-0 سانتي متري نمونه برداري صورت گرفت سپس ويژگي هايي خاك شناسي شامل بافت، درصد آهك، درصد ماده آلي، درصد سنگ سنگريزه، اسيديته و هدايت اكتريكي اندازه گيري شد. ميزان فرسايش آبي در هر واحد كاري به روش E.P.M تعيين گرديد. براي تجزيه و تحليل داده ها از روش آناليز مولفه هاي اصلي (PCA) استفاده شد. نتايج به دست آمده نشان داد كه از ميان عوامل محيطي مورد بررسي به ترتيب پوشش، شيب، مقاومت سنگ، جهت و ماده آلي به عنوان مولفه اصلي اول 35/54 درصد و سيلت و رس به عنوان مولفه اصلي دوم 96/26 درصد و در مجموع از ميان عوامل مورد بررسي 31/81 درصد از ميزان تغييرات فرسايش در حوزه آبخيز قره آقاج را توجيه مي كنند.

The purpose of current study is to investigate the effects of some of environmental factors on erosion value, to find the most important governing factors and the relation between erosion of working units and environmental factors (soil characteristics, slope, aspect, elevation, lithology, geomorphology faces and vegetation cover percentage). Working units map was prepared using geomorphology method. This map was derived by overlaying slop, aspect, elevation, lithology and geomorphology faces maps. In order to study plant cover random-systematic sampling in each working unit was conducted in 10 plots. Regarding the species type and distribution the area of each plot was determined based on the minimal area method. Canopy cover of species was determined in each plot. Furthermore, 5 profiles were sampled within the working units to study soil characteristics in 0-50 cm depth. Subsequently, the texture, percent of lime, organic matter, gravel, pH and EC were measured. Erosion value was determined in each working unit using E.P.M. method. Statistical analysis was done using the Principal Components Analysis (PCA) through PC-ORD4 software program. The results showed that among environmental factors, vegetation cover, slope, stone resistance, organic matter and aspect as the first set of factors determine the change in erosion value by 54.35% while the second set of factors, including loam and clay percentage play contributes to the change by 26.96%. These two sets of factors altogether explain 81.31% of erosion value variation in Ghara aghaj basin.