جذب و نگهداشت منگنز، آهن، روي و مس در چند خاك غيراسيدي و اسيدي

Sorption and retention of Mn, Fe, Zn, and Cu in some non-acidic and acidic soil

واكنش فلزات سنگين با خاك در تعيين سرنوشت آن‌ها در محيط داراي اهميت مي‌باشد. براي بررسي مقادير جذب و واجذبي عناصر غذايي كم‌مصرف شامل منگنز، آهن، روي و مس چهار خاك غيراسيدي و چهار خاك اسيدي به‌ترتيب از استان‌هاي آذربايجان‌غربي و گيلان نمونه‌برداري شدند. هم‌دماهاي جذب عناصر تعيين و پارامترهاي جذب عناصر ياد شده به دو مدل فروندليچ و لانگموير برازش داده شدند. نتايج نشان داد كه معادله فروندليچ (88/0 > 2R) در مقايسه با معادله لانگموير (90/0-28/0=2R) به‌خوبي براي توصيف خصوصيات جذب در خاك اسيدي و غيراسيدي براي عناصر كم‌مصرف به داده‌هاي جذب برازش يافت. مقادير پارامترهاي معادله‌هاي جذب براي همه عناصر در خاك‌هاي غيراسيدي نسبت به خاك‌هاي اسيدي بيش‌تر بود، كه بيانگر ظرفيت جذب بالاي عناصر در خاك‌هاي غيراسيدي مي‌باشد. رفتار جذب فلزات مورد مطالعه در خاك‌ها متفاوت بود، در خاك‌هاي غيراسيدي و اسيدي بيش‌ترين ظرفيت جذب مربوط به آهن و كم‌ترين ظرفيت جذب در خاك‌هاي اسيدي براي روي و در خاك‌هاي غيراسيدي براي منگنز مشاهده شد. متوسط درصد نامتحرك‌سازي فلزات مورد مطالعه در خاك‌هاي اسيدي در مورد عناصر منگنز، آهن، روي و مس به‌ترتيب 2/13، 6/11، 7/11 و 6/6 درصد نسبت به خاك‌هاي غيراسيدي كم‌تر بود. درصد نامتحرك‌سازي هر كدام از فلزات در خاك‌هاي مختلف متفاوت بود، براي آهن و منگنز كم‌ترين درصد نامتحرك‌سازي در خاك 5 (4/6=pH) و بيش‌ترين درصد نامتحرك‌سازي آهن و منگنز به‌ترتيب در خاك‌هاي 3 (9/7=pH) و 4 (5/7=pH) مشاهده شد. در مورد مس و روي كم‌ترين درصد نامتحرك‌سازي در خاك 8 (5/6=pH) و بيش‌ترين درصد نامتحرك‌سازي به‌ترتيب در خاك‌هاي 4 (5/7=pH) و 1 (8/7=pH) مشاهده شد. چنين استنباط مي‌شود كه ظرفيت بالاي جذب عناصر در خاك‌هاي مطالعه ‌شده به‌ويژه در خاك‌هاي آهكي از نقطه نظر اكولوژيكي مي‌تواند در كاهش سميت آن‌ها موثر باشد.