برآورد تبخير و تعرق با استفاده از اطلاعات آب و هوايي، خصوصيات گياه (مرتع) و خاك به كمك برنامه نرم-افزارCropwat 8.0 (مطالعه موردي: منطقه استپي استان مركزي ايران، ايستگاه رودشور)

گياهان در مراحل رشد و توليد، آب را در فرايند تعرق مصرف مي نمايند. چه بسا تبخير از سطح خاك نيز صورت مي گيرد. مجموع اين فرايندها تحت عنوان تبخير و تعرق نام برده مي شود. تبخير و تعرق يكي از بخشهاي مهم چرخه هيدرولوژي است. سهم تعرق از ميزان تبخير و تعرق بطور مستقيم توليد را تحت تاثير قرار مي دهد. امروزه تخمين دقيق اين عامل علاوه بر مطالعات بيلان آبي و مطالعات هيدرولوژيكي حوزه هاي آبخيز، مديريت و طراحي سيستم‌هاي آبياري و مديريت منابع آب و تعيين نياز آبي گياهان در برنامه‌ريزي و اعمال مديريت احيا و اصلاح مراتع به ويژه براي برآورد توليد علوفه بلندمدت مرتع براي تعيين ظرفيت چرا، در قالب مدل تعادل آب (Water Balance) از سوي محققان و فايو مورد كاربرد قرار گرفته است. يكي از مهمترين فاكتور محدودكننده توليد علوفه در مراتع در مناطق خشك و نيمه خشك كمبود بارندگي محسوب مي گردد. در اين مناطق بازدهي مصرف آب عبارت است از نسبت آب ذخيره شده در ناحيه توسعه ريشه در اول فصل رويش به علاوه آب ناشي از بارندگي در فصل رويش كه بصورت تبخير و تعرق مورد استفاده گياه قرار مي گيرد. اغلب واژه بازدهي مصرف آب به صورت نسبت توليد محصول به تبخير و تعرق بيان مي شود. البته مبناي برآورد نياز آبي گياهان محاسبه مقادير تبخير و تعرق پتانسيل است كه با استفاده از داده هاي آب و هوايي درازمدت به روشهاي مختلف ازجمله پنمن - مانتيث (فايو)، بلاني- كريدل و هارگريوز- ساماني محاسبه مي شود. در اين مطالعه مقادير تبخير و تعرق پتانسيل و واقعي با استفاده از روش پنمن- مانتيث (فايو) با استفاده از داده هاي آب و هوايي ايستگاه سينوپتيك ساوه و خصوصيات گياه (مرتع) و خصوصيات خاك به كمك برنامه نرم‌افزار Cropwat.8.0 محاسبه شده است. نتايج نشان داد كه ميزان تبخير و تعرق پتانسيل در دوره فصل رويش در منطقه 16/6 برابر ميانگين تبخير و تعرق واقعي است. بدين ترتيب ميزان تبخير و تعرق واقعي 18/1 برابر ميانگين بارندگي دوره آماري فصل رويش بوده است. مفهوم آن اين است كه گياه از رطوبت ذخيره شده براي تبخير و تعرق واقعي استفاده نموده است. در نتيجه با توجه به محاسبه تبخير و تعرق واقعي دوره ده ساله (ترسالي و خشكسالي)، مدل برآورد توليد علوفه مرتع تعيين شد (Ya = 74.30+2/698(ETact)). براين اساس ميانگين توليد علوفه سايت مورد مطالعه 257 كيلوگرم در هكتار برآورد گرديد. بنابراين مي‌توان بيان داشت كه تبخير و تعرق واقعي به عنوان شاخص عملكرد اقليمي يكي از فاكتورهاي اساسي در بهبود كارايي مصرف آب است. كاربرد اين شاخص اقليمي مي تواند در مدلهاي مختلف برآورد توليد بلندمدت توليد علوفه با توجه به بروز پديده خشكسالي و ترسالي به منظور تعيين ظرفيت چرايي دام در مراتع و توسعه صنعت بيمه مراتع جايگزين روشهاي معمول كه ارزش يكسال برآورد توليد را دارد گردد.

In this study, potential and actual evapotranspiration were estimated by Penman- Matis using climatic data of Saveh Station, and plant and soil characteristics were estimated by Cropwat 8.0 software. Our results showed that potential evapotranspiration in growing season was 6.16 times greater than the average of actual evapotranspiration. Actual evapotranspiration was 1.18 times greater than the average precipitation of growing season. It means that plant species have used the stored moisture for actual evapotranspiration. According to the estimation of actual evapotranspiration in a ten-year period, a model was provided for forage production as Ya= 74.30+ 2.698 (ETact). Accordingly, average forage production of the studied site was estimated as 257 kg/hec. It could be said that actual evapotranspiration as an index for climate yield is one of the fundamental factors in improving water use efficiency. Application of the mentioned climate index in different estimation models of long term forage production could be considered in order to determine the rangeland grazing capacity and developing rangeland insurance as a replacement for the usual methods of production.