شايعه و شايعه پردازي در عصر قاجار

Rumour and Spreading Rumours in the Qajar Era

شايعه در همه فرهنگ‌هاي بشري وجود دارد و پديده‌اي است كه بر‌اساس شنيده‌ها و زمينه قبلي افكار عمومي شكل ‌مي‌گيرد. بشر در زندگي روزمره خود با دوستان، آشنايان، همكاران، و مانند آن‌ها شايعات زيادي را مي‌شنود و يا منتشر مي‌سازد. ليكن با‌ توجه ‌به ويژگي‌هاي فرهنگي و اجتماعي هر جامعه برخي شايعات زمينه مناسبي براي نقل و انتشار مي‌يابد. اين نوشتار در دو بخش تنظيم شده است. در بخش اول ساختار شايعه به‌لحاظ اجتماعي بررسي مي‌شود؛ به ‌اين ‌ترتيب ‌كه ابتدا به شايعه و شرايط مناسب در روند شكل‌گيري و رواج آن از منظر روان‌شناسي اجتماعي پرداخته شده است و سپس در بخش دوم برخي شايعات رايج در عصر قاجار با توجه به ساختار سياسي ـ اجتماعي ايران در آن عصر مورد ارزيابي قرار گرفته و در اين رهگذر نقش برخي از عاملان ثبت و انتشار شايعه روشن مي‌شود.

Rumours exist in all human cultures and they are formed according to what people hear and generally they appear in a background of public thought and interaction. In manʹs daily life, among his relatives, colleages and friends, a great number of rumours are made, heard and spread. However, some rumours find better beds for spreading on account of their cultural and social environments. The present study has two parts: In the first part the structure of the rumour is investigated on the basis of social considerations. First, social psychology is employed to investigate the birth of rumour. Second, a few widespread rumours of the Qajar period are andlyzed on account of the social and political atmosphere of the country. Accordingly, the role of some rumour makers and spreaders becomes conspicuous.