تحول مرتبه ترخاني در انتقال از جامعه توراني به ايران عصر مغول

The Change in the Status of Tarkhani in the Change of the Turani Society to the Mongolera in the Iran.

ترخان لغتي تركي به معناي آزاده معاف از انجام خدمات يا مصون از مجازات و مرتبه‌اي شناخته‌شده در ميان تركان و مغولان بوده است. چنان‌كه چنگيزخان به دو نفر كه در موقعيتي بسيار حساس و خطرناك به او كمك كرده بودند، چنين مرتبه‌اي داد. نه‌تنها منابع ايراني تاريخ مغول به اين رخداد توجهي خاص نشان داده‌اند، بلكه بعدها چنين مرتبه‌اي به‌وسيله دولت مغول در ايران (ايلخانان) نيز برقرار شد. از آن‌جا كه در مناسبات حقوقي و مدني ‌جامعه ايراني چنين پديده‌اي سابقه نداشت، در قدم اول حضور ترخان‌هايي از مغولان در ايران،‌ عاملي جالب توجه براي ثبت در تاريخ دانسته شده است. اما طي تحولاتي كه در ايران عصر ايلخاني پديد آمد، مرتبه ترخاني براي مصونيت از مجازات در جرايم مربوط به دربار و ديوان و سرانجام براي كسب معافيت مالياتي كاربرد يافت.

Tarkhan is a Turkish term which means a free man exempt from services and secure from punishment. Such status was known among the turks and the Mongols. Chengiz khan gave this title to two men who had helped him in a very tight and dangerous situation. The Iranian sources of Mongol history have paid particular attention to this incident and later on the Ilkhanids also gave this title. Since there was not any record of this in Iran in terms of legal and civil laws, the pressence of tarkhons in Iran was very significant and was recorded in history. However, due to developments and changes which occurred in Iran during the Ilkhanid period, the tarkhan title was used to be exempt from taxes and punishments in the court and the burocratic system.