تاثير حملات و حكومت مغولان در جمعيت خراسان (616 - 736 ق)

The Impact of Mogol Invasion and Rule (616-736 g)

خراسان، از مناطق مرزي و مسيرهاي ارتباطي مهم و درعين‌ حال از كانون‌هاي بااهميت سياسي و تمدني ايران، شاهد تحولات تاريخي بسياري بوده است. از دوره‌هاي مهم در اين تحولات، دوران حمله مغول به ايران و عصر حكومت ايلخانان بود. از پيامدهاي مهم هجوم و سلطه مغولان در اين بخش از ايران، تغييرات گسترده جمعيتي است كه آثار آن تا عصر حاضر نيز كمابيش باقي مانده است. علاوه‌بر كشته‌شدن ده‌ها هزار نفر از مردم خراسان طي حملات مغول، عده زيادي از آنان نيز به دلايل و اشكال گوناگون راهي مناطق ديگر ايران و ساير سرزمين‌ها شدند. علاوه‌بر مهاجرت‌هاي اجباري به‌عللي ‌چون گريز از كشتار و ويران‌گري مغولان، عده‌اي نيز بر اثر ضرورت‌هاي سياسي ـ نظامي، علمي ـ فرهنگي، و يا به‌علل شخصي خراسان را ترك كردند. از ديگر سو، گروه‌ها و افراد جديدي هم‌چون گروه‌هاي ترك ـ مغول وارد اين منطقه شدند. در منابع و تحقيقات به‌دست آمده با ديدگاهي فاجعه‌انگار به‌ مواردي چون كشتارها در جريان نخستين حملات مغول اشاره شده، اما درباره ابعاد، اَشكال، و جزييات آن‌ها توضيح چنداني عرضه نشده است. هم‌چنين به جنبه ديگر موضوع يعني بازگشت گروه‌هايي از گريختگان و نيز ورود گروه‌هاي تازه‌وارد كم‌تر توجه شده است. بدين‌ترتيب، مسيله اساسي اين مقاله عرضه تصويري دقيق و همه‌جانبه از تغييرات جمعيتي خراسان اعم از كاهش و مهاجرت اهالي و ورود گروه‌هاي ديگر به خراسان در دوره مورد بحث است.

Khorasan is one of the border regions, an important route and a political center which has witnessed many historical upheavals. The time of invasion and domination of Mogol and the rule of Ilkhanans is one of the important periods in this part of Iran. One of the important consequences of this event has been the changes in the population make up whose results has lasted even to the present. Besides the fact that many were massacred in that historically significant time, a great number of people moved to the other parts of the country or other lands. Many left their homeland Khorasan trying to escape massacre and many more left for other reasons; like political, military and scientific-cultural. At the same time some other people like Turks and Mogols came in to Khorasan. Historical ducuments indicate a catastrophic happenings taking place in the early periods of invasion, without paying much attention to the details. Also not much is said about the coming back of the groups who had escaped and the new groups who came. Therefore the main concern of this article is to discuss these matters and present a concise picture of the population changes of Khorasan in its various dimensions of that period.