سرچشمه‌‌‌‌‌‌‌‌هاي متني كهن؛ سيري در منابع تفسير نعماني

The Authority of Ascribed Interpretation of Imam Hasan Askari(p.)

رساله‌‌‌‌‌‌‌‌ مشهور به تفسير نعماني، رساله‌‌‌‌‌‌‌‌اي در علوم قرآني است كه در آن افزون بر مباحث قرآن‌‌‌‌‌‌‌‌شناختي، برخي موضوعات كلامي بررسي و به نقد برخي از نظريات مورد انتقاد مولف پرداخته شده است. به سبب نبود سلسله اسناد در بخش‌‌‌‌‌‌‌‌هاي مختلف اين رساله و عدم ارجاع به منابع پيشين، در نگاه نخست چنين به نظر مي‌‌‌‌‌‌‌‌رسد كه اين رساله متني مستقل و بدون ارتباط با منابع ديگر باشد. پرسش مطرح در اين باره، اين است كه آيا اين رساله متني مستقل است و ارتباطي با منابع پيش از خود ندارد يا اينكه اين ارتباط وجود دارد؟ پرسش ديگر اينكه اين رساله مربوط به چه دوره زماني است؟ آيا مي‌‌‌‌‌‌‌‌توان اين رساله را تاريخ‌‌‌‌‌‌‌‌گذاري كرد؟ در اين مقاله تلاش شده است با كاوش در كتاب‌‌‌‌‌‌‌‌ها و منابع موجود، به اين پرسش‌‌‌‌‌‌‌‌ها پاسخ داده شود. پس از جستجو روشن مي‌‌‌‌‌‌‌‌شود كه از جمله سرچشمه‌‌‌‌‌‌‌‌هاي تفسير نعماني، تفسير منسوب به علي بن ابراهيم قمي، رساله‌‌‌‌‌‌‌‌ شافعي و آرا و آثار هشام‌‌‌‌‌‌‌‌ بن‌‌‌‌‌‌‌‌ حكم، مفضل‌‌‌‌‌‌‌‌ بن عمر جعفي و بكر بن صالح رازي است. گام‌‌‌‌‌‌‌‌هاي بعدي پس از اين كاوش، مي‌‌‌‌‌‌‌‌تواند مسند‌‌‌‌‌‌‌‌سازي متن رساله و تاريخ‌‌‌‌‌‌‌‌گذاري آن با توجه به اين منابع باشد.

There is a treatise in quranic Sciences known as interpretation of Nomani. Inquiring quranic and some theological subjects, it criticizes certain doctrines not to be approved by its author. In has no chains of transmitters and references to previous sources and therefore seems to be an independent text with no relation to others. But later studies showed that it has its source in some works like interpretation of Ali b. Ibrahim Ghomi, treatise of alshafei, doctrines and works of Hisham b. Hakam, Muffazal b. Umar Jofi and Bakr b. Saleh Razy. Based upon this inquires, we can pave ground for determining the text of this treatise and it’s chronology.