راهبرد تنظيم بازار براي سبد كالاهاي كيفي: كاربرد آزمون برون زايي ضعيف در بازار برنج ايران

Market Adjustment Strategy for Qualitative Commodities Basket: Application of Weakly Exogenous Test for Iran’s Rice Market

سبد كالايي برنج متشكل از رقم هاي كيفي مختلف بوده كه اين مسيله اتخاذ سياست ها و برنامه هاي مناسب جهت كنترل و تنظيم قيمت در بازار را با دشواري مواجه ساخته است. با توجه به تفاوت كيفي رقم هاي مختلف برنج، بهره گيري از سبد متنوع كيفي و استفاده از رقم رهبر در بازار را مي توان به-عنوان دو راهكار اصلي در تنظيم بازار برنج مدنظر قرار داد. در راستاي اتخاذ راهبردي مناسب بر مبناي روابط قيمتي براي تنظيم بازار برنج، در اين مقاله با بهره گيري از داده هاي سري زماني ماهيانه ي قيمت خرده فروشي هفت رقم عمده ي موجود در بازار ايران(برنج صدري ممتاز، صدري درجه يك، صدري معمولي، بي نام، طارم، خزر و ندا) طي سال هاي 1378 تا 1388، به بررسي روابط موجود در سيستم قيمت ها پرداخته شده است. براين اساس، با بهره گيري از آزمون هم جمعي، روابط بلندمدت در بين سري هاي زماني مذكور مورد بررسي قرار گرفت. استفاده از آزمون هم جمعي زوجي بيانگر مستقل بودن سري زماني قيمت برنج صدري ممتاز و لزوم حذف آن از سيستم است. در نهايت با بهره گيري از درايه هاي ماتريس تعديل و آزمون برون زايي ضعيف مشخص شد كه رقم هاي صدري درجه يك، خزر و ندا نقش رهبري قيمت در بازار برنج را بر عهده داشته اند. وجود ويژگي برون زايي ضعيف براي رقم هاي صدري درجه يك، خزر و ندا بيانگر آن است كه اين رقم ها عامل محرك در فرآيند تعيين قيمت ساير رقم هاي ديگر برنج مي باشند. از اين رو، تمركز و استواري برنامه هاي تنظيم بازار بر رقم هاي رهبر قيمت مي تواند كنترل سريع، كارا و موثر قيمت ها را در بازار برنج در پي داشته باشد.

Rice commodity basket involves different qualitative varieties in a way that establishing proper policies and programs for controlling and adjusting price in market is very difficult. According to qualitative difference of rice varieties, using different qualitative basket and price leader variety in market could be considered as two original solutions for adjusting rice market. For acquiring proper strategy in rice market adjustment on the basis of price relationship, present study investigated price relationship among seven main rice varieties’ price system include Sadri Momtaz, Sadri Daraje Yek, Sadri Mamoli, Binam, Tarom, Khazar and Neda during 1999 though 2009 using monthly time series data. Results of stationary ADF and KPSS tests showed that all of seven time series were I(1). Using co-integration test, long run relationship among mentioned time series were investigated. Bivariate co-integration test results revealed that Sadri Momtaz time series was independent from other system variables and should be omitted from the system. Finally, using adjustment matrix elements and weakly exogenous test, it was revealed that Sadri Daraje Yek, Khazar and Neda playing the role of price leadership in rice market. Existing weakly exogenous characteristic for Sadri Daraje Yek, Khazar and Neda varieties showed that these varieties were motive elements in process of determining price of other rice varieties. So, concentrating and basing adjustment market programs on price leadership varieties could result immediate, efficient and effective control of prices in rice market.