بررسي و مقايسه ويژگي‌هاي ادبي در مطلع‌الانوار اميرخسرو دهلوي و روضه‌الانوار خواجوي كرماني

A surver and comparison of literary features in Matla–al-Anvar by Amirkhosro -e- Dehlavi and Rozat -al- Anvar by Khajo-e- Kermani

از ميان مقلّدان نظامي، ابتدا اميرخسرو دهلوي است كه مطلع‌الانوار را سروده و پس از آن خواجوي كرماني روضه‌الانوار را به رشته تحرير در آورده است. اين دو مثنوي اخلاقي ـ عرفاني كه به پيروي از مخزن‌الاسرار سروده شده‌اند، هر چند در ساختار و محتوا شباهت‌ها و همانندي‌هاي قابل ملاحظه‌اي دارند، اما تمايزاتي نيز در بافت ادبي آنها به چشم مي‌خورد. در اين پژوهش به منظور آشنايي بيشتر با اين دو منظومه و شناخت زيبايي‌ها و امتيازات هر كدام، به بررسي و مقايسه ويژگي‌هاي ادبي و وجوه افتراق آنها پرداخته شده است. مهم‌ترين تفاوت‌هاي موجود در ساختار ادبي اين دو اثر به شرح زير است: 1ـ از آنجا كه خواجو تشبيهات و استعارات مورد استفاده را با دامنه‌اي وسيع و شيوه‌اي متفاوت بيان نموده، لذا تنوع و گسترش ابزار بياني و صور خيال در روضه‌الانوار بيشتر از مطلع‌الانوار مي‌باشد. 2ـ نوآوري و خلاقيّت خواجو در كاربرد صنايع بديعي معنوي، به ويژه ايهام تناسب، تناقض ‌(پارادوكس)، تلميح و تنسيق الصفّات، سبب استواري و انسجام بافت ادبي روضه‌الانوار شده است. 3ـ استفاده از تمثيل يا ارسال مثل در مطلع‌الانوار فهم اشعار اين منظومه را آسان‌تر و دل‌نشين‌تر ساخته است.

Among Nezami’s followers , Amirkhosro-e- Dehlavi is the first who composed Matla- al- Anvar and then Khajo-e-Kermani versified Rozat-al-Anvar. Though theses two ethico –mystical Mathnavi which have been composed, adhering to Makhzan-al-Asrar, have considerable similarities in structure and content, there are some differences in their literary context. In this research, inorder to become much more familiar with these two verses and to know their aesthetical aspects and privileges, their literary features and their differences have been examined and compared ,their most important differences in literary structure are as fallows: 1)Since khajoo has expressed the similes and meraphores in a different way with a wide scope in his work , varieties and expansion of figures of speech and fanciful visualizations in Rouzat-al-Anvar are more than those of matla-al-Anvar. 2)khajo’s innovation and creativity in using spiritual innovation terms especially symmetry ambiguity , paradox , allusion and sequence of adjectives cause the stability and literary context versatility of Rozat Alanvar 3) Using allegory or adage in Matla Alanvar make the poems of this verse easier and more pleasant to undrestant. Key words: matla-al-Anvar - Rouzat-al-Anvar – Rhetorical devices, Figures of speech.