پيدايش نهادهاي پيش‌حكومتي در فلات مركزي ايران؛خان‌سالارهاي آغاز ايلامي در تپه سفالين پيشوا

Emergence of Pre-Governmental Institutions in Central Iranian Plateau: Ruling Lords in the Proto-Elamite Period at Pishva’s Tepe Sophalin

در اين مقاله، ساختار نظام اداري تپه سفالين در قالب فن مديريت اداري مورد بررسي قرار مي‌گيرد. داده‌هاي به‌دست آمده از كاوش تپه سفالين باعث افزايش بانك اطلاعاتي باستان‌شناسي دوران آغاز تاريخي با تمركز بر پيدايش سيستم‌هاي مديريتي و اداري در فلات مركزي ايران شده است. در دوره آغاز ايلامي، تغييرات اصلي در سيستم اقتصادي، همراه با تغييراتي از يك جامعه خويشاوندي به سوي جامعه طبقاتي ديده مي‌شود كه در افزايش ميزان واحدهاي اقتصادي و رشد سازماندهي نيروي كار نمود يافته است. تپه سفالين به منزله يك مركز تخصصي مديريت اداري در شمال فلات مركزي ايران است كه توسط گروهي از نخبگان اقتصادي و اجتماعي كه همان خان‌سالارهاي آغاز ايلامي بودند، اداره مي‌گرديد؛ بر توليد و مبادله كالا نظارت داشته و كليه شاخصه‌هاي يك جامعه پيش حكومتي را در خود جاي داده بودند. تپه سفالين باعث افزايش درك ما از نقش تجارت در توسعه و تحوّل جوامع پيچيده در فلات مركزي ايران مي‌شود. داده‌هاي اداري و مديريتي محوطه تپه سفالين نشان مي‌دهد كه سلسله مراتب قدرت در اين جامعه كه در راس آن يك نخبه و يا گروهي از نخبگان اجتماعي قرار دارند، به هماهنگ‌سازي تصميمات گوناگون مي‌پرداخته و به مركزيت محوطه سفالين در دشت ري، ساير جوامع استقراري همزمان با آن را سازماندهي و مديريت مي‌نموده‌اند. در اين پژوهش سعي شده است با معرفي داده‌هاي مديريتي حاصل از 4 فصل كاوش در تپه سفالين، روند رشد و توسعه نهادهاي پيش حكومتي در فلات مركزي ايران و جايگاه اقتصادي و اجتماعي خان‌سالارهاي آغاز ايلامي در اواخر هزاره چهارم و ابتداي هزاره سوم ق.م. بررسي شود.

The present article investigates the administrative structure of the Pottery Mound from an administrative management point of view. Data obtained from excavation of the Pottery Mound has generated an extensive archeological databank relating to the beginning of the historical era with a focus on the emergence of management and administrative systems in the Central Iranian Plateau. In the Proto-Elamite period, major changes are observed in the economic systems, as well as shifts from a kinship-based society towards one of a class-based nature, which contributed to the rise in the number of economic entities and the organizational growth of the labor force. As a specialized center for administrative management located in the northern area of the Central Iranian Plateau, the pottery mound was managed by a group of economic and social elites, i.e. the Proto-Elamite lords, supervised the production and exchange of merchandise, and embraced all the criteria necessary for a pre-governmental society. The Pottery Mound expands our knowledge of the role played by commercial exchanges in the development and progress of complicated societies within the area of the Central Iranian Plateau. According to the administrative and management data on the Pottery Mound region, the power hierarchy of this society, on whose foundation was an elite or a group of social elites, served to coordinate various decisions, while also organizing and controlling other contemporary societies with the Pottery region as the center within the location of Rey Plain. Drawing on the management data obtained in the course of four seasons of investigations into the Pottery Mound, the present article seeks to study the developmental trend of the pre-governmental institutions in the Central Iranian Plateau and the economic as well as social status of the Proto-Elamite lords at the end of the fourth and beginning of the third century B.C.