نقش مهرهاي تزييني در معماري دوره ايلخاني

Decorative Stamps in Ilkhanid Architecture

در معماري دوران اسلامي، معمار، هميشه سعي كرده‌است كه به نحوي فضاي داخلي و خارجي را به طرق مختلف تزيين نمايد. يكي از اين تزيينات، آجركاري است كه در معماري دوره ايلخاني ـ قبل و بعد از آن ـ رواج داشته و به دو صورت بوده‌است. در اين دوره، آجرهايي مورد استفاده بوده (پيش بر) كه قبل از پختن به آن فرم مي‌داده‌اند و بسيار با محاسبه ساخته مي‌شده است و چون تيشه‌خور نبوده‌اند فواصلي بين آنها ايجاد مي‌شده‌ و به غير از ملاط اين فواصل با تزيينات گچي و يا توپيهاي آجري و مهرهاي تزييني مانند نقوش هندسي و گل و بتّه و اسما متبركه تزيين مي‌گرديده‌است و اين موارد در انواع بناهاي دوره‌هاي سلجوقي و ايلخاني ديده‌مي‌شود از جمله اين بناها مي‌توان به مساجد، مقابر (امام‌زاده‌ها)، برجها، كاروانسراها و مدارس اشاره كرد. در اين مقاله به سوابق و خاستگاه مهرهاي تزييني ـ آجر در دوره ايلخاني و انواع آن در بناهاي مختلف با ذكر بنا و مقايسه آنان با دوره قبل (سلجوقي) پرداخته شده است.

In Islamic architecture, the architect always tried to decorate the internal and external areas in different ways. One type of these decorations is called Brick Working, which was current in Pre-Ilkhanid, Ilkhanid period, and after this period. This decoration was used in two ways. In Ilkhanid period, the architect used a type of brick which was exactly formed in favorite shapes before baking. The slots between the bricks could be filled by plaster decorative hubs and decorative stamps, such as holy names, flowers, geometric motifs, besides mortar. This kind of decoration was current in Seljuk and Ilkhanid periods and is visible in monuments such as: mosques, tombs, towers, caravanserais, madrasahs and shrines. In this paper, the writer will explain about the history and origin of decorative stamps during Ilkhanid period and their different kinds in used different buildings and their comparison with the earlier period, i.e. the Seljuk period.