ساختار شناسي سفال جلينكي متعلّق به دوران پارتي بر اساس مطالعات آركيومتريك (باستان سنجي)

Structural Pattern of Parthian Clinky Pottery: An Archaeometric Study

در اين مقاله سفال جلينكي به عنوان يكي از انواع سفال هاي دوره اشكاني مورد مطالعه قرارگرفته است. مواد اوليّه و كيفيت فرآوري و شرايط پخت سفال، عواملي تاثيرگذار در استحكام و پايداري اين ماده بوده است. استفاده از روش هاي هدفمند آناليزهاي شيميايي به منظور بررسي اين عوامل و در واقع ساختارشناسي سراميك هاي تاريخي، علاوه بر آشكارسازي ارزش هاي نهفته در اين آثار، از نظر شناخت فن آوري توليد و شناخت تاريخ آن و همچنين از نظر اتخاد شيوه هاي مناسب حفظ و مرمت ميراث تاريخي و فرهنگي موثر خواهد بود. بررسي كاني شناسي ساختار سفال جلينكي با استفاده از پتروگرافي، آناليز پراش اشعه X و ميكروسكوپ الكتروني روبشي SEM-EDX نتايج جالب توجهي از تكنولوژي توليد و شرايط پخت اين گونه سفال به دست مي دهد. استفاده از دانه بندي مناسب مواد اوليّه، فرآوري كوارتز به صورت ريزدانه با پراكندگي يكسان در تمام بافت در فرايند توليد خمير اوليّه تهيه سفال و شكل گيري كاني هاي ثانويه اي چون آنورتيت، گلنيت، ديوپسيد و انستاتيت (آهن دار) و شبه مولايت در برخي نمونه ها در محدوده دماي پخت 950 تا 1000 درجه سانتي گراد، همچنين تشكيل اكسيدهاي متنوع آهن در شرايط اكسيداسيون و احيا ـ به ترتيب هماتيت و مگنتيت ـ از ويژگي هاي ساختاري اين نوع سفال است. فرضيه نوين ارايه شده در خصوص ساختار لايه اي يا ساندويچي در سفال هاي جلينكي در اين مقاله، به شكل گيري فاز آمورف شيشه سازي با ساختار پليمري (Si-O)n پرداخته كه عامل استحكام و همچنين ايجاد طنين صداي فلزي است.

In this essay, Jelinki Pottery (clinky- ware ceramics) has been studied as one types of ceramics at Arsacides era. Raw materials, quality of processing and baking conditions of potteries are some of effective factors in strength and stability of this material. Employing purposeful methods of chemical analyses in order to examine such factors and in fact structural science of historical potteries will be effective in terms of identifying production technology and their dating as well as taking appropriate techniques to maintain and repair of historical- cultural heritage rather than revealing the latent values in such artefacts. Mineralogical survey on structure of Jelinki potteries by adaption petrography technique, conducting analysis on X-Ray differaction and Sweeping Electronic Microscope (SEM-EDX) may give some remarkable results from production technology and baking conditions of such kind of potteries. Using appropriate aggregate of raw materials, quartz processing in fine grain with the unform diffraction throughout the texture in process of producing original paste to prepare pottery and formation of secondary minerals such as anorthite, glinite, diopside, enstatite (ferous) and pseudo- mullite in some of samples within the limit of baking temperature (950-1000°C) as well as formation a variety of iron oxides within oxidation and reduction conditions- hematite and magnetite, respectively- are some of structural properties of this pottery type. In this paper the modern hypothesis purposed concerning to laminar or sandwich structure in Jelinki potteries may lead to formation of amorphous phase of vitrification with polymeric structure that is the strength factor as well as reason for creation of metallic sound (tone) in this pottery.