برآورد پارامترهاي تجمع و انتقال مجدد نيتروژن در ارقام گندم نان بهاره

Estimation of some parameters associated with nitrogen accumulation and remobilization in spring bread wheat cultivars

اطلاعات كمّي مربوط به تجمع و انتقال مجدد نيتروژن در شرايط مختلف محيطي براي ارقام گندم نان (Triticum aestivum L.) در استان گلستان محدود است. اين اطلاعات جهت كمّي كردن تخصيص نيتروژن به برگ و ساقه در دوره رشد رويشي و انتقال مجدد آن در مرحله زايشي به دانه‌ها مورد استفاده قرار ميگيرد. در اين آزمايش چهار رقم گندم نان بهاره (كوهدشت، شيرودي، تجن و زاگرس) در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در سه تاريخ (23 آذر، 30 دي و اول اسفند) در سال زراعي 1384-1385در مزرعه تحقيقاتي دانشكده علوم زراعي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان كشت شده و با اندازه گيري متوالي محتواي نيتروژن در قسمت‌هاي مختلف بوته و دانه، اطلاعات مربوط به انتقال مجدد نيتروژن بدست آمد. نتايج نشان داد كه غلظت نيتروژن در برگ تا شروع رشد دانه پنج درصد بود و پس از آن كاهش يافت و در مرحله رسيدگي فيزيولوژيكي به دو درصد رسيد. درصد نيتروژن ساقه نيز در ابتداي فصل رشد 3/2 درصد بود و در زمان رسيدگي، در ساقه هاي مسن به 7/1 درصد تقليل يافت. براساس نتايج مشخص گرديد كه رابطه مثبت و معني داري بين ميزان نيتروژن دانه و محتواي نيتروژن بوته وجود داشت، به طوري كه با افزايش هر واحد در ميزان نيتروژن بوته، 89/0 درصد نيتروژن دانه افزايش يافت كه از اين رابطه مي توان براي پيش بيني ميزان نيتروژن دانه استفاده كرد. توزيع نيتروژن در مرحله شروع پرشدن دانه 58 درصد به ساقه‌ها و 42 درصد به برگ ها بود. در مرحله زايشي ارقامي كه كارايي انتقال مجدد نيتروژن بيشتري از ساقه داشتند داراي ميزان نيتروژن دانه بالاتري نيز بودند. رابطه بين انتقال مجدد نيتروژن با ميزان نيتروژن در اندام هاي رويشي در مرحله رسيدگي همبستگي بالايي را نشان داد و از اين رابطه براي كمّي كردن انتقال مجدد نيتروژن استفاده شد. نتايج به دست آمده از اين رابطه حاكي از آن بود كه با افزايش هر واحد از ميزان نيتروژن اندام هاي رويشي، ميزان انتقال مجدد نيتروژن 4/25 درصد كاهش يافت. از مقادير پارامترها و توابع بدست آمده در اين تحقيق مي توان در مدل سازي تجمع و توزيع نيتروژن در ارقام گندم بهاره استفاده نمود.

Quantitative information of nitrogen accumulation and remobilization under varying environmental and growing conditions are limited for wheat (Triticum aestivum L.) cultivars in Golestan province of Iran. This information is used for quantifying nitrogen partitioning between leaves and stems during vegetative stage and the remobilization to the grains during reproductive stage. This experiment was carried out at research farm of the Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran, in 2005-2006 using randomized complete block design with four replications. The experiment was conducted with four spring bread wheat cultivars t (Kohdasht, Shiroudi, Tajan and Zagross) in three planting dates (14 Dec., 20 Jan. and 20 Feb.). Results revealed that N concentration (%) in leaves was 5% up to beginning of grain growth stage, and then declined linearly to 2% at physiological maturity. Stem N% decreased from 2.3% at anthesis to 1.7% in senesced stems at maturity. Results indicated that a positive relationship exists between nitrogen content of grain and whole plant, as each unit increase in the whole plant nitrogen (%) increased grain nitrogen content by 0.89%. This relationship can be used to estimate grain nitrogen content. Nitrogen partitioning in vegetative stage was 58% to stems and 42% to leaves. Those cultivars that had greater remobilization efficiency from stem reserves in reproductive stage, also had higher grain nitrogen content. A significant relationship was observed between nitrogen remobilization and nitrogen content of vegetative organs at maturity stage that can be used to predict nitrogen remobilization. It was found that nitrogen remobilization decreased by 25.4% per each unit increase in nitrogen content in vegetative organs. The parameter estimates and functions obtained in this study could be used to simulate N accumulation and remobilization for spring bread wheat cultivars.