پديد آورندگان :
نخجوان، شهرام نويسنده دانش آموخته دكتري Nakhjavan, Shahram , بي همتا، محمدرضا نويسنده استاد Bihamta , Mohammad reza , درويش، فرخ نويسنده استاد Darvish, Farokh , سرخي، بهزاد نويسنده استاديار Sorkhi , Behzad , زهراوي ، مهدي نويسنده ,
كليدواژه :
تجزيه ميانگين نسل‌ها , تعداد ژن , جو , تنش خشكي انتهاي فصل , عمل ژن , وراثت پذيري
چكيده فارسي :
به منظور بررسي وراثت پذيري و نحوه عمل ژن براي برخي از صفات كمّي مهم جو در دو تيمار آبياري كامل و تنش خشكي انتهاي فصل، تلاقي بين دو ژنوتيپ حساس (EC 84-12) و متحمل به خشكي (1-BC-80455) صورت گرفت. والدين به همراه گياهان نسل‌هاي F1، F2، BC1 و BC2 در مزرعه و تحت دو تيمار آبياري كامل و تنش خشكي انتهاي فصل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار ارزيابي شدند. آزمايش طي سالهاي 85-84 و86-85 در مزرعه به نژادي غلات موسسه اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج اجرا شد. در تيمار آبياري كامل، آب مورد نياز گياه تا انتهاي فصل رشد تامين شد، و در تيمار تنش خشكي، آبياري در مرحله گلدهي قطع گرديد. صفات ارتفاع بوته، طول سنبله، طول ريشك، عملكرد دانه، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، تعداد روز تا سنبله دهي و تعداد روز تا رسيدگي فيزيولوژيك اندازه گيري و ياداشت برداري شدند. نتايج حاصل از تجزيه واريانس در هر دو محيط نشان داد كه ميانگين مربعات نسل‌ها براي تمامي صفات معني‌دار بوده است، بنابراين تجزيه ميانگين نسل‌ها براي كليه صفات انجام گرفت. در هر دو تيمار آبياري كامل و تنش خشكي انتهاي فصل، در توراث كليه صفات به جز شاخص برداشت در تيمار آبياري كامل، اثر افزايشي، غالبيت و اپيستازي نقش داشتند. مقايسه نحوه عمل ژن در دو محيط آبياري كامل و تنش خشكي انتهاي فصل، حاكي از سهم بيشتر اثر ژن‌هاي غلبه نسبت به اثر ژن‌هاي افزايشي در خصوص صفات عملكرد دانه، شاخص برداشت، تعداد روز تا رسيدگي فيزيولوژيك وكاهش سهم اثر ژن‌هاي غلبه نسبت به افزايشي در صفات ارتفاع بوته، طول سنبله، طول ريشك در تيمار تنش نسبت به شرايط آبياري كامل مي‌باشد. بطور كلي به نظر مي‌رسدكه در مورد صفاتي كه سهم اثر افزايشي ژن‌ها بيشتر است، گزينش در نسل‌هاي اوليه موثر مي‌باشد، ولي در مورد صفاتي كه سهم اثر غلبه ژن‌ها بيشتر است، گزينش بايستي تا نسل‌هاي ديرتر يعني تا دسترسي به سطح بالايي از تثبيت ژني به تاخير بيافتد. دامنه وراثت پذيري عمومي و خصوصي براي صفات ذكر شده در تيمارآبياري كامل به ترتيب بين 43/0 تا 69/0 و 31/0 تا 43/0 و در تيمار تنش خشكي انتهاي فصل به ترتيب بين 41/0 تا 81/0 و 26/0 تا 45/0 متغير بود. حداكثر تعداد ژن براي صفات مذكور در تيمار آبياري كامل و تنش خشكي انتهاي فصل به ترتيب از51/1 تا 32/4 ژن برآورد شد.
چكيده لاتين :
Heritability and gene actions of some important quantitative agronomic traits were studied in the progenies of a cross between a drought tolerant and a susceptible barley lines in normal irrigation and terminal drought stress conditions. A cross was made between two genotypes EC 84-12 and 1-BC-80455 susceptible and tolerant to drought, respectively. Parents as well as F1, F2, BC1 and BC2 generations were evaluated under field conditions in two separate experiments using randomized complete block design (RCBD) with three replications. These experiments were carried out in the research field station, Seed and Plant Improvement Institute, Karaj, Iran in 2005-2006 and 2006-2007 cropping cycles. In normal irrigation and terminal drought stress conditions, irrigation was applied until physiological maturity and anthesis stages, respectively. Plant height, spike length, awn length, grain yield plant-1, 1000 grain weight (TGW), harvest index (HI), number of days to heading, number of days to physiological maturity were measured and recorded. Analysis of variances in both environments indicated that significant differences were found between generations for all traits; therefore, generation mean analysis could be performed. Results revealed that under both normal irrigation and terminal drought stress conditions, all traits, except harvest index, were controlled by additive, dominance and epistatic gene effects. For traits as grain yield plant-1, TGW, HI, the contribution of dominance gene effects under terminal drought stress conditions was higher, considering the dominance/additive ratio, as compared to normal irrigation conditions. Comparison of gene actions in both normal irrigation and terminal drought stress conditions indicated that the contribution of dominance genes effects has been increased as compared to the additive gene effect for grain yield plant-1, and harvest index, number of days to physiological maturity, and decreased for plant height, spike length, awn length. In general, for traits showed high ratio of additive to dominance gene effect, selection could be effective in early generation, however for traits with high dominance to additive gene effects selection should be made in later generations till desirable genes are fixed. The broad and narrow sense of heritabilities for the traits under normal irrigation ranged between 0.43 to 0.69 and 0.31 to 0.43, respectively. In terminal drought stress conditions, heritabities ranged between 0.41 to 0.81 and 0.36 to 0.45, respectively. The maximum number of genes for the traits under normal irrigation and terminal drought stress conditions was estimated 1.51 and 4.32 genes, respectively.
