ارزيابي تنوع ژنتيكي خصوصيات نيام و دانه در ژرم پلاسم عدس ايران

Genetic diversity of pod and seed characteristics in lentil germplasm of Iran

به منظور بررسي تنوع ژنتيكي صفات نيام و دانه در ژرم پلاسم عدس ايران، 302 نمونه ژنتيكي از كلكسيون عدس بانك ژن گياهي ملي ايران در سال 1387- 1388 در مزرعه پژوهشي ايستگاه تحققات كشاورزي اردبيل مورد ارزيابي قرار گرفت. توده هاي عدس بومي مورد مطالعه از 13 استان كشور جمع آوري شدند. صفات تعداد نيام در بوته، تعداد دانه در نيام، شدت چسبندگي دانه به نيام، رنگ لپه، طرح‌هاي روي پوست، رنگ طرح‌هاي روي پوست، رنگ زمينه پوست، وجود رنگدانه روي نيام و رنگ اپي كوتيل براساس دستورالعملIBPGRI يادداشت برداري شدند. پارامترهاي آماري پراكنش وتنوع براي صفات كمّي شامل ميانگين، انحراف معيار، ضريب تغييرات و براي صفات كيفي شامل نما، شاخص شانون و مقدار نسبي آن محاسبه گرديد. آماره هاي تنوع و پراكنش نشان دادند كه تنوع چشمگيري براي صفات شدت چسبندگي دانه به نيام و تعداد نيام در بوته ( به ترتيب با ضريب تغييرات 85/42 و 25/42 ) در ژرم پلاسم بومي عدس ايران وجود دارد. پس از آن بيشترين تنوع براي صفات رنگدانه و رنگ لپه ملاحظه گرديد. نتايج حاصل از تجزيه خوشه اي صفات نشان داد كه منابع ژنتيكي مورد مطالعه به پنج گروه قابل تقسيم هستند و رابطه روشن و مشخصي بين گروه هاي تنوع و مناطق جغرافيايي جمع آوري شده مشاهده نگرديد. تفاوت بين اين گروه ها عمدتاً ناشي از تنوع صفت تعداد نيام در بوته بود. روش تجزيه به عامل ها مشخص نمودكه صفات مرتبط با خصوصيات كيفي دانه سهم عمده اي در توجيه تنوع نمونه هاي ژنتيكي مورد بررسي داشتند. از مقايسه گروه ها از لحاظ صفات نيام و دانه مي توان دريافت كه گروه پنجم به دليل دارا بودن ميانگين بالاي نيام در بوته مي تواند در برنامه هاي اصلاحي مورد بهره‌برداري قرار گيرد.

To assess genetic diversity of pod and seed characteristics in native lentil germplasm of Iran, 302 accessions from the lentil collection of the National Plant Gene Bank of Iran were evaluated. Lentil germplasm studied, were collected from 13 provinces in the country and characterized for variation in: number of pods plant-1, number of seeds pod-1, pod dehiscence, cotyledon color, color pattern on seed testa, pattern of testa, background color of testa, pod pigmentation and epicotyl color in 2008-2009 cropping cycle in Alarouq field station, Ardabil, Iran. The statistics calculated for analysis the variation included: mean standard deviation and coefficient of variation for quantitative traits, and mode and Shanoon-Weaver diversity index for qualitative traits. A high level of diversity was observed in Iranian lentil accessions examined in this experiment. The highest level of variance in qualitative traits was observed for pod pigmentation and cotyledon color. Pod dehiscence and number of pods plant-1 showed the highest diversity among the quantitative traits. The cluster analysis using all nine characteristics grouped the lentil accessions in five distinct clusters. Number of pods plant-1 appeared to be the major differentiating trait among the main clusters. The comparison among clusters for pod and seed characteristics revealed that lentil accessions in cluster 5 had the highest pod.plant-1 and are of high potential for utilization in lentil breeding programs.