سيماي شهرها و كاربري آييني آنها در ايران باستان (بر مبناي شاهنامه فردوسي و روايات تاريخي)

The Appearance and the Traditional Functions of Cities in Ancient Iran (Based on Ferdowsi’s Shāh-nāme and Historical Documents)

در نظام فكري ايرانيان، بنا كردن شهرهاي آبادان براي پادشاهان اهميت داشته است تا آن‌جا كه در كتب تاريخي، جغرافيايي و شاهنامه فردوسي، بناي شهر يا شهرهايي به پادشاهان نسبت داده شده است. بر اين مبنا، با محوريت قرار دادن دو دسته از متون، يعني متون و روايات تاريخي و جغرافيايي از يك سو و شاهنامه فردوسي، به عنوان اثري ادبي كه حاوي اطلاعات ارزشمند تاريخي است، از ديگر سو كوشيديم تا در اين مقاله با جمع آوري و طبقه بندي نمونه هاي مختلف و تحليل و تامل در آنها به واكاوي الگوي حاكم بر بناي شهرها در ايران باستان بپردازيم و مشخصات بنيادي شهرها و جايگاه برجسته آن را در ذهنيت گذشتگان، توضيح و تبيين كنيم. چارچوب كلي براي بررسي اين مساله در بخش نخست تحقيق، تبيين اهميت شهر و ساختن بناهاي مختلف در نظام ذهني گذشتگان است. در بخش دوم، كوشيده ايم تا با استخراج نمونه هاي مختلف، مباحث مربوط به احداث شهرها به ويژه كاركردهاي آييني شهرها، ساختار ظاهري شهرها و وجه تسميه آنها را روشن سازيم و سپس با رويكردي مقايسه اي و با تكيه بر تفاوت روايات تاريخي و شاهنامه فردوسي، بنيادي ترين علل موثر در اختلاف روايات اين دو دسته متون را مورد تامل و بررسي قرار دهيم

In the Iranians’ system of thought, the habitable cities had such great importance that their constructions were attributed to the kings especially the Sasanians in the historical and geographical works and also in Ferdowsi’s Sh?h-n?me. In the first part, this essay seeks to gather and classify various examples and analyze the construction model of cities and their specifications in ancient Iran based on two groups of sources: historical and geographical works and accounts on the one hand and Ferdowsi’s Sh?h-n?me on the other. In the second part, the study intends to investigate the traditional functions, appearance and names of cities, and to mention the differences between historical accounts and Ferdowsi’s Sh?h-n?me and their causes.