ويژگي‌ها وپي‌آمدهاي رويارويي عباسيان با شيعيان و امامان شيعه

The Features and Consequences of the Abbasids Confronting Shiites and Shi’a Imams

عباسيان پس از پيروزي بر امويان و به دست گرفتن كار خلافت، بيش‌تر در راه فراچنگ آوردن اقتدار سياسي و حفظ و پاي‌داري حاكميت خود كوشيدند و براي رسيدن به اين هدف‌ها، از هيچ كوششي فروگذار نكردند؛ چنان‌كه با ابزارهاي گوناگون سياسي ـ نظامي، به حذف مخالفان و رقيبان سياسي‌شان پرداختند و برپايي پايگاهي مذهبي را پي گرفتند. ماجراي رقابت و چالش‌هاي آنان با علويان و رهبران شيعه، از اهميت ويژه‌اي برخوردار است؛ زيرا پس از زوال خلافت اموي، علويان به‌ويژه امامان شيعه مهم‌ترين مانع اقتدار حاكميت بني‌عباس بودند. سايه سنگين شيعه و رهبرانش به‌ويژه با توجه به پايگاه روشن مردمي و مذهبي و پيشينه درخشان آنان در رويارويي‌هاي گذشته، شايستگي‌شان را براي حاكميت سياسي نمايان مي‌كرد. عباسيان نيز از جايگاه برجسته و تاثيرگذاري اين دسته از بني‌هاشم (حسني و حسيني) به‌نيكي آگاه بودند و از اين‌رو، مهم‌ترين دغدغه آنان، مبارزه با اين افراد بود. علويان به‌ويژه امامان شيعه نيز در اين چالش بر پايه ظرفيت‌هاي زمان و زمانه، رفتار مي‌كردند و فشارها و مشكلات سياسي و اجتماعي و حتي اختلافات و انشعابات ناخواسته را برمي‌تابيدند. اين مقاله با عرضه گزارشي چكيده درباره چگونگي و چرايي چالش خلفاي عباسي با علويان به‌ويژه پيشوايانشان؛ به بررسي تاثيرات سياسي ـ مذهبي امامان شيعه در آن روزگار مي‌پردازد. دعوي گزاف خلفاي عباسي درباره شايستگي‌شان براي ميراث پيامبر اكرم (ص) و پيوستگي آنان در ستم‌كاري بر علويان و امامان شيعه، روي‌كردهاي حذفي خلفاي عباسي به واكنش علويان و امامان شيعه در برابر آنان و پي‌آمدهاي فرقه‌اي آن براي شيعه و تشيع، از مباحثي‌اند كه اين نوشتار با استناد به منابع كهن و پژوهش‌هاي معاصران درباره آنها سخن خواهد گفت.

Having conquered the Omavids, the Abbasids became the Islamic caliphs and sought to grab political power and maintain their governance. To that end, they did their best to eliminate their various military-political rivals and opponents in different ways and establish a religious ground. Their adventures and challenges of competing with the Alawis and Shi’a leaders are of great significance since after the decline of the Omavids, the Alawis particularly Shi’a Imams were considered the main obstacles to the Abbasids’ governance. The casting shadow of Shiites and Shi’a Imams over the Abbasid governance particularly due to their outstanding religious position and popularity as well as their glamorous background in former confrontations highlighted their merits of political leadership. The Abbasids were well aware of the high status and influential position of this community of Hashimites (Hassani and Hosseini ) and thus fighting with them was their main concern. The Alawis particularly Shi’a Imams dealt with such challenges based on the demands and necessities of their times and bore the social and political problems, pressures and even unwanted disputes and fractions. This paper aims at presenting a brief report of how and why the Abbasid caliphs challenged with the Alawis particularly their leaders. It also studies the political-religious roles played by Shi’a Imams on those days. The untrue claim of the Abbasids for being the rightful successor of Prophet Muhammad (peace be upon him) and their constant cruelty to the Alawis and Shi’a Imams as well as their attempts for eliminating them and consequences of such actions for the Shiites are among the issues discussed in this article citing the ancient documents and contemporary studies.