تاثير هم‌نظري ابوحنيفه و مرجيه در گسترش فقه حنفي در ماورا ‌النهر

The Effects of like-mindedness of Abu-Hanifeh and the urjites on spreading Hanafi Jurisprudence in ransoxania

«بلاد ماورا النهر» از منطقه‌هايي است كه فقه حنفي از گسترش چشم‌گيري در آن‌جا برخوردار بوده است؛ چنان‌كه اكنون نيز كمابيش همه ساكنان مسلمان آن سرزمين‌ها، حنفي مذهبند. اشتراك ديدگاه‌هاي ابوحنيفه و مرجيه را كه نفوذ فراواني در آن بخش‌ها داشته‌اند، از عوامل موثر در گسترش اين مذهب در آن‌جا مي‌شمرَند. ابوحنيفه و مرجيه به‌رغم اينكه در زيان‌بار بودن گناه براي مومن و «مراتب و منزلت» انسان‌ها در سراي آخرت با يك‌ديگر هم‌انديشه نبودند، ديدگاهشان درباره جدايي ايمان از عمل، فزوني و كاستي‌ناپذيري ايمان و نرفتن انسانِ مرتكب كبيره به جهنم، يك‌سان بود و همين باورهاي مشترك موجب رواج يافتن فقه حنفي در آن بلاد شد. از سوي ديگر، بيش‌تر ساكنان آن سامان، تازه‌مسلمانان غيرعربي بودند كه پذيرش اسلام با قرايت سخت‌گيرانه‌اش براي آنان دشوار مي‌نمود و از اين‌رو، با پذيرش اسلام بر پايه قرايت كلامي حنفي كه هماننديِ فراواني با ديدگاه‌هاي كلامي مرجيه داشت، هم دينشان را حفظ كردند و هم بر اثر توجه فراوان فقه حنفي به واقع‌گرايي و عامل «عرف»، به بسياري از آداب و رسوم خويش پاي‌بند ماندند.

Transoxania is one of the regions where Hanafi Jurisprudence has actively flourished; in a way that even now almost all its Muslim residents are followers of Hanafi religious sect. The common views shared by Abu-Hanifeh and the Murjites (procrastinators) are among the factors which contributed to the spread of this religious there. Despite holding dissimilar views on the harmful effects of sins on the believer and “the ranks and positions” of humans in the hereafter, Hanifeh and the Murjites agreed on the separation of faith from action, stability of faith, and that humans who have committed mortal sins won’t be sent to the hell. Such common views contributed to the spread of Hanafi Jurisprudence in Transoxania. Furthermore, the majority of residents of this region were non-Arab new Muslims who had difficulty accepting Islam in its strong version and thus showed more inclination towards Hanafi version which bore great resemblance to that of the Murjites. In this way they could both maintain their religion and remain faithful to a good number of their customs and traditions—due to the great attention paid by the Hanafi Jurisprudence to realism and “common law”