شايسته‌سالاري در ديوان رسايل از نظر تا عمل

Meritocracy in the Divan-e- Rasayel: From Theory to Practice

«شايسته‌سالاري» در نظام مديريتي، از مسايل مهم اخلاق حرفه‌اي است كه اين مقاله به بررسي آن در ديوان رسايل دوره عباسيان مي‌پردازد و با توجه به نوشته‌هاي نظريه‌پردازان آن روزگار در اين‌باره، از پاي‌بندي عملي به اين ارزش گزارش مي‌كند و به بازخواني سير تاريخي و اهميت منصب دبيري و شروط به دست آوردن آن از ديد عالمان و رجال ديواني عصر عباسيان و ميزان انطباق بين انتصاب‌ها با معيارهاي ديواني و منصب دبيري مي‌پردازد. بسياري از دبيران آن دوران، بر پايه شايسته‌سالاري و ويژگي‌هاي اخلاقي و توانايي‌هايشان گزينش مي‌شدند، اما عواملي مانند توارث، سودطلبي و نفوذ معتمدان ديواني و زنان درباري، در انتصاب آنان تاثير مي‌گذارد و در عمل مانع شايسته‌سالاري در اين زمينه مي‌شد.

“Meritocracy” in management system is considered as one of the main professional ethics. This paper aims at studying this issue in the Divan-e- Rasayel of the Abbasids and based on the written documents produced by the theoreticians of that era investigates the degree of actual faithfulness to this value. Given the historical significance of secretarial post and the prerequisites required for attaining such a post from the point of view of Supreme Court scholars and intellectuals of that era, this paper studies the compatibility of such assignments with the criteria determined by the Supreme Court for the secretarial post. Although the majority of office secretaries of that era were selected based on their meritocracy, moral qualities and abilities, yet, factors such as inheritance, profiteering, and influence of trustees and court women were also at work, which impeded meritocracy to be practiced.