چكيده فارسي :
اين مقاله به بررسي اين پرسش پرداخته است كه آيا خدابنيادي، موضوع نقد مدرنيته، مي‌تواند با طرح پرسش «امكان اخلاقي خدا؟» به موضعي براي نقد مدرنيته تبديل شود و با به‌چالش‌كشيدن «انسان‌آرزوها» ـ تعبير ميشل فوكو از سوژه مدرن ـ از طريق تفسير معنوي هستي، آرزوهايي انساني براي او بخواهد؟ مقاله حاضر، براي پرتوافكندن بر اين پرسش، ضمن فراهم‌آوردن بحثي كوتاه پيرامون محل اصلي نزاع بين فلسفه‌هاي سوژه و فلسفه‌هاي قرن بيستم، از چهار منزل‌گاه عبور كرده است. نخست، به سه نقاد راديكال، «خداي قوي مردمان ضعيف»، ماركس، فرويد، و نيچه پرداخته است تا هم‌زبان با ريكور نتيجه بگيرد كه بي‌عبور از نقد آنان نمي‌توان خداباوري را در دنياي مدرن حفظ كرد. سپس، به ديالكتيك ويژه روشن‌گري آدورنو، يعني «هركس به خدا معتقد است، نمي‌تواند به خدا معتقد باشد»، پرداخته است تا نشان دهد او از مفهوم يهودي نام خدا، كه در آن نيازهاي انساني مي‌توانند درك شوند، بهمثابه الگويي فلسفي استفاده مي‌كند و از‌اين‌روست كه امكاني كه با نام الهي ارايه مي‌شود به‌دست هركسي كه اعتقاد ندارد هم مي‌تواند حفظ شود. مقاله، سپس، به فلسفه «ديگري‌بنياد» لويناس كوچ كرده است تا نشان دهد كه او گرچه مفهوم مدرن ذهن بنيادي را به‌نقد مي‌كشد، ولي به‌جاي اين‌كه يك مفهوم جديد از ذهن بنيادي تدارك ببيند، تلاش مي‌كند شرايط امكان اخلاقي سوژه را ازطريق حضور اخلاقي خدا توضيح دهد. ايده اصلي او اين است كه نشان دهد چگونه ما ازطريق واكنش و توجه به ديگري و جذب‌كردن مسيوليت انكارناپذيري كه مقدم بر ذهنيت ماست وجود پيدا مي‌كنيم و ازهمين‌روست كه لويناس خدا را «ديگري‌هستي» مي‌نامد. آخرين بخش مقاله، به هابرماس پرداخته و نشان داده است كه در گرايشات مذهبي نسل اول فرانكفورت، چهار عنصر اصلي حضور دارد: احياگر ـ يادآور، اتوپيايي، مكاشفه‌اي، و رهايي‌بخش. اين جنبه‌ها كم‌وبيش در نسل دوم فرانكفورت و در نظريات برجسته‌ترين نماينده آن، هابرماس، نيز حضور دارد. مباحث همه قسمت‌هاي مقاله پشتوانه اين نتيجه قرار گرفته‌اند كه امروزه پس‌از قريب‌به سه قرن تجربه سوژه شناسا و به خلوت خانه‌ها رفتن نام خدا، اگر بخواهيم به زبان هراكليتوس سخن بگوييم، نه سوژه همان سوژه مدعي است و نه نام خدا هم‌چنان در چنگ نگاهبانانش اسير است. پس، ضرورت دارد كه رابطه ناتاريخي و مكانيكي سوژه و نام خدا را از دو شكل سپري‌شده سنتي و مدرن آن عبور دهيم تا شرايط امكان تاسيس نظريه‌اي ديگر فراهم شود.
چكيده لاتين :
This paper aims to examine the questionof whether Godʹs subjectivity, as the subject of modern criticism can transform to its essence by proposing the question of "moral contingency of God?" and adhere human desires to him by challenging the "Man of Desires" –Michelle Foucaultʹs definition of modern subject– via spiritual interpretation of Being. In order to illuminate the question, the article has passed four phases in addition to providing a brief discussion over the original point of conflict between philosophies of subject and those of the 20th century. It has primarily paid attention to three radical critics of "the three great masters of suspicion", that is Marx, Freud and Nietzsche, to conclude, in agreement with Ricoeur, that one cannot preserve oneʹs belief in God in modern world without considering these critiques. Then it has paid to Adornoʹs specific dialectic of enlightenment, that is "anyone who believes in God cannot be considered a believer in God", to show that he uses the specific Jewish concept of God as a philosophical model in which human needs can be met, and thus the being presented with a divine name can also be preserved by anyone who doesnʹt believe in it. The article has then moved to the philosophy of "otherwise than being" by Levinas to demonstrate though he criticizes the modern concept of subjectivity instead of providing a new concept of it, tries to explain the moral contingency of subject through moral presence of God. His main idea is that we come into existence by reacting and paying attention to the other of being and by absorbing or not denying the inevitable responsibility which is prior to our mind, and this way Levinas names God "otherwise than being". The last part of the article is allocated to Habermas and has demonstrated that there are four main elements in religious trends of Frankfortʹs first generation:"Restorative-Anamnestic", Utopian, of spiritual contemplation and of emancipation. These aspects also exist in Frankfortʹs second generation and in Habermasʹ ideas, of which is the most prominent representative. All discussions in all parts of the article has supported the conclusion that today, after about three centuries of experiencing acquainted subject and calling God in seclusion, and in the words of Heraclitus, neither the subject is the same claimant subject nor the name of God is still a slave to its prisoners, so it would be necessary to pass the unhistorical and mechanical relationship between the name of God and the subject along two terminated forms of traditional and modern in order that the possibility of establishing another theory can be provided.
